Ən qəribə elm kəşfləri: Gələcəkdə həyatımızı necə dəyişəcək?

Elm tarix boyu insan həyatını kökündən dəyişdirən kəşflərlə doludur. Bir vaxtlar fantastika hesab edilən ideyalar zamanla gerçəyə çevrilib. Məsələn, uçan maşınlar və robotlar haqqında yüz il əvvəl yazılmış elmi-fantastik romanlar bu gün real həyatın bir parçasına çevrilməkdədir. Bu, bizə göstərir ki, texnologiya və elm heç vaxt yerində dayanmayacaq və hər zaman insanlığı irəli aparacaq.

İnsan həmişə daha yaxşı yaşamağın, problemləri daha asan həll etməyin yollarını axtarıb. Əgər XIX əsrdə buxar mühərrikləri sənaye inqilabına səbəb olmuşdusa, XX əsrdə kompüter və internet dünyanı tamamilə dəyişdirdi. XXI əsrdə isə süni intellekt, genetik modifikasiya, kvant texnologiyaları və beyin-kompüter interfeysləri həyatımızın hər sahəsində inqilab etməkdədir. Lakin bəzi elmi kəşflər var ki, onlar hətta ən cəsarətli təsəvvürləri belə geridə qoyur və sanki gələcəkdən gəlmiş bir texnologiya kimi görünür.

Bəs bu gün elm adamları nə ilə məşğuldur? Hansı kəşflər gələcəkdə bizim gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevriləcək? Robotlar düşünəcəkmi? İnsanlar süni orqanlar sayəsində daha uzun yaşayacaqmı? Görünməzlik mümkün olacaqmı? 

Düşüncə ilə idarə olunan cihazlar

Təsəvvür edin ki, bir gün əllərinizi və ya səsinizi istifadə etmədən sadəcə düşüncələrinizlə kompüterə yazı yaza, televizoru açıb-bağlaya və ya robot tozsoranı idarə edə biləcəksiniz. Beyin-kompüter interfeysləri (Brain-Computer Interface - BCI) bu sahədə böyük irəliləyişlər əldə edib. Elon Musk-un "Neuralink" şirkəti artıq insan beyninə çip yerləşdirərək birbaşa kompüterlə əlaqə yaratmağın mümkün olduğunu sübut edib. Bu texnologiya, xüsusilə, iflic xəstələri üçün yeni imkanlar açacaq və eyni zamanda insanların beynini birbaşa süni intellektlə birləşdirmək ideyasını gerçəkləşdirəcək. Gələcəkdə bu texnologiya gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilə bilər. Telefonları düşüncəmizlə idarə etmək, yaddaşı artırmaq və ya hətta internetə birbaşa beyindən qoşulmaq kimi imkanlar artıq uzaq gələcək deyil.

Ölümün qarşısını alan regenerativ tibb

Elm insan ömrünü uzatmaq üçün yollar axtarmağa davam edir. Ən maraqlı tədqiqatlardan biri regenerativ tibblə bağlıdır. Bu sahədə tədqiqatçılar insan orqanlarını, hətta beyni yeniləyə bilən hüceyrə texnologiyaları üzərində işləyirlər. Məsələn, alimlər qoca siçanların qanını gənc siçanlarla dəyişdirərək onların bədənini cavanlaşdırmağa nail olublar. Bu araşdırmalar insanlarda yaşlanmanın qarşısını almaq üçün yeni metodların inkişaf etdirilməsinə gətirib çıxara bilər. Bundan əlavə, süni orqanların bioloji printerlər vasitəsilə çap edilməsi də mümkündür. Yəni gələcəkdə xəstələnən və ya sıradan çıxan orqanları sadəcə çap edərək dəyişmək mümkün ola bilər. Hətta bəzi alimlər iddia edirlər ki, insan ömrünü yüz illərlə uzatmaq real olacaq. Bu, sağlamlıq sahəsində inqilab yaradacaq, lakin eyni zamanda etik və sosial problemlər də doğura bilər.

Görünməzlik texnologiyası

Uşaqlıqdan hər birimiz sehrli görünməzlik pərdəsi haqqında hekayələr oxumuşuq. Bu ideya artıq sadəcə fantastika deyil. Elmi tədqiqatçılar "metamateriallar" adlanan xüsusi maddələr üzərində işləyirlər ki, bunlar işığı müəyyən bir şəkildə əyərək obyektlərin görünməz olmasına imkan yaradır. Artıq bəzi laboratoriyalarda kiçik obyektlər üçün görünməzlik texnologiyası sınaqdan keçirilib. Gələcəkdə bu texnologiyanın daha geniş tətbiq sahəsi ola bilər - məsələn, hərbi texnologiyada görünməz geyimlər, avtomobillər və ya hətta binalar yaradıla bilər. Bununla yanaşı, şəxsi məxfiliyi qorumaq üçün də istifadə edilə bilər.

Alternativ reallıqlar - Beyinə yüklənən xatirələr

Bugün süni intellekt və virtual reallıq sahəsində inanılmaz yeniliklər edilir. Ancaq gələcəkdə texnologiya o qədər inkişaf edə bilər ki, insanlar birbaşa beyninə xatirələr yükləyə bilərlər. Məsələn, əgər siz yeni bir dil öyrənmək istəyirsinizsə, illərlə dərs almaq yerinə, sadəcə bir çip vasitəsilə həmin dilin bütün biliklərini beyninizə yükləyə bilərsiniz. Bu texnologiya insanların öyrənmə prosesini tamamilə dəyişdirəcək. Bu sahədə tədqiqatçılar beynin informasiyanı necə saxladığını və emal etdiyini araşdırırlar. Bu tədqiqatlar gələcəkdə süni intellektin insan beyninə daha sıx inteqrasiya olunmasına gətirib çıxara bilər.

Öz-özünü bərpa edən materiallar

Bu gün bir avtomobilin və ya bir binanın zədələnməsi ciddi problemlər yaradır. Lakin elm adamları elə materiallar hazırlayırlar ki, zədələndikdə öz-özünü bərpa edə bilir. Məsələn, artıq bəzi laboratoriyalarda xüsusi beton növləri sınaqdan keçirilir. Bu beton çatladıqda içindəki xüsusi bakteriyalar aktivləşərək çatları doldurur və beton yenidən bərpa olunur. Bu, binaların və infrastrukturun daha uzunömürlü olmasını təmin edə bilər. Bundan başqa, elektronika sahəsində də öz-özünü bərpa edə bilən materiallar hazırlanır. Bu o deməkdir ki, gələcəkdə mobil telefonlar və digər cihazlar düşdükdə və ya zədələndikdə özlərini avtomatik olaraq bərpa edə biləcəklər.

Qara dəliklər vasitəsilə enerji əldə etmək

Elm adamları enerjinin yeni mənbələrini axtararkən kosmik fenomenlərdən də ilham alırlar. Onlardan biri də qara dəliklərdən enerji əldə etmə ideyasıdır. Nəzəri olaraq, qara dəliklər ətraflarında nəhəng enerji yaradır və bəzi alimlər bu enerjini tutmaq üçün xüsusi cihazlar hazırlamağı planlaşdırırlar. Əgər bu texnologiya inkişaf etdirilsə, insanlıq üçün demək olar ki, limitsiz enerji mənbəyi yarana bilər. Bu, bəşəriyyətin kosmosda səyahətini asanlaşdıra və enerji böhranını həll edə bilər. Ancaq bunun reallaşması üçün uzun illər və çoxlu elmi irəliləyişlər lazımdır.

Elm bizə gələcəklə bağlı inanılmaz imkanlar vəd edir. Beyin-kompüter interfeysləri, regenerativ tibb, görünməzlik texnologiyası, xatirələrin beyinə yüklənməsi, öz-özünü bərpa edən materiallar və qara dəliklərdən enerji əldə etmə texnologiyaları hələlik tam real olmasa da, gələcəkdə həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilə bilər. Bu texnologiyalar bir tərəfdən insan həyatını inanılmaz dərəcədə asanlaşdırsa da, digər tərəfdən yeni etik və sosial problemlər yarada bilər. Məsələn, insanlar ölümsüzlüyə nail olarsa, əhali artımı və resurs çatışmazlığı kimi məsələlər gündəmə gələ bilər. Yaxud, beyin-kompüter interfeysləri şəxsi məxfiliyin itməsi kimi təhlükələr yarada bilər. Ancaq bir şey dəqiqdir - elm dayanmadan inkişaf edir və gələcəkdə bizi daha da qəribə və maraqlı kəşflər gözləyir.

Səidə Ramazanova