Tanrı bizi eşidirmi?

Yəqin mənim kimi siz də nə vaxtsa belə bir suala cavab axtarmısınız: "Bu qədər insanın, dinlərin və dillərin içində, dünyadakı  xaos bataqlığında Tanrı bizim dualarımızı, səsimizi necə eşidir? Və ya bu qədər insan arasında, ümumiyyətlə, eşitməyi məntiqlidirmi? Yoxsa əsrlərdir biz özümüz özümüzü aldatmışıq? Bəs lal adamlar? Onlar  bu və ya digər dildə fikirlərini izah edə bilmirlər axı? Onların ürəklərində etdikləri  dua, Yaradana gedib çatırmı?"
Mən bu sualın cavabını dərk edəndə İlahi sistemin necə mükəmməl və ədalətli işlədiyinə inandım və anladım ki, əslində Tanrıya fərq etmir, sən hansı dildə ona dua edirsən, Onunla olan əlaqə körpüsü sadəcə enerjidən ibarətdir. O ağlımıza sığdıra bilmədiyimiz nəhəng bir enerjidir və bizləri də bir enerji kütləsi olaraq (yəni ruh) bu dünyaya bir məqsəd üçün göndərir.

Yəqin mənim kimi də, sizin də nənələriniz başa düşmədiyi o ərəbcədən kəlmələrə axan hər namaz üstündə dualar edərdi, təsbehlə zikr çəkərdi. Yəqin siz də, mənim kimi yas mərasimi zamanı hər kəs təkrar edir deyə, ərəb dilində anlaşılmayan kəlmələri təkrar etmisiz. Yəqin siz də mənim kimi yaxınlarınızın məzarı başında, mollanın heç  özünün də başa düşmədiyi kəlmələrdən ibarət duaya qulaq asmısız və içinizdə "bu dua nə vaxt bitəcək" deyə sual vermisiz. Bəlkə də məzar başında dünyasını  dəyişmiş yaxınlarımza ağlaşma qurarkən, molla da orada ərəbcə Leyli və Məcnunun məhəbbətindən bəhs edirmiş... 
Məcnun ironiyası bir qırağa, hər şey bu qədər sadə ikən, enerji mübadiləsindən ibarətkən, nəyə görə hər şeyi özümüzə qəlizləşdirmişik? Nəyə görə öz dilimizdə yox, bizə yad olan bir dildə dua etmək vərdişi qazanmışıq? Nənələrimiz  ərəbcə bilmədən, əzbərləmiş və tələffüzü  belə yalnış işlədilmiş kəlmələrdən ibarət duaları enerji titrəşiminə çevirdikdə Tanrıya nə formada gedib çatır?
Sualdan sual doğur.
Tanrının fəlsəfəsini açmağa çalışarkən, insan varlığı qədər də qədim bir sual var: Tanrı kimdir?
Bəzən bu sual dua kimi səslənir, bəzən fəlsəfi bir axtarış kimi. Amma min illərdir dəyişməyən bir həqiqət var. Hər xalq, hər mədəniyyət öz Tanrısını öz dili, torpağı, qorxusu və ümidi ilə yaradıb.
Bir baxın. misirlilər günəşin doğuşunda Tanrını görürdü.Hindlilər hər daşda, hər ağacda onun nəfəsini hiss edirdi.
Skandinav xalqları üçün Tanrı ildırımda danışırdı, türk mifologiyasında isə Yaradanın evi göy üzündən ibarət idi.
Bəşəriyyət fərqli dillərdə dua etdi, amma eyni mənanı ötürdü: "Eşit məni, duy məni" deyə.
Dinlər dəyişdi, peyğəmbərlər gəldi, kitablar nazil oldu, amma insanın sualı dəyişmədi.
Əslində, insan Tanrını axtaranda, öz varlığının mənasını axtarır, çünki hər inancın mərkəzində insan dayanır. Qorxan, sevən, ümidsizləşən, amma yenə inanmaq istəyən insan.

Fəlsəfənin söylədiyi bir həqiqət var: "Tanrı ideyası insanın əxlaq şüurundan doğur."
Bu, o deməkdir ki, insan göydə axtardığını içində tapmaq üçün Tanrı anlayışını yaratdı.
Platon üçün Tanrı kamillik, Aristotel üçün hərəkətin səbəbi, Şərqdə isə Tanrı təbiətin harmoniyası, nəfəsin sükutu idi.
Budda Tanrını içimizdəki sakitlikdə tapdı, Sokrat onu vicdanda axtardı, sufilər isə sevgidə gördü. Beləcə, Tanrı anlayışı xalqlar kimi rəngarəng oldu, amma kökü bir yerə dayanır. İşıqda. İnsan zülmətin içində qaldıqda üzünü göyə tutur, çünki instiktiv olaraq bilir ki, işıq göylərdədir.

Fəlsəfəyə gəlincə isə, məncə, dini fəlsəfə bir növ Tanrı ilə insan arasında  körpüdür.
Bir tərəfdən inancımız bizləri qoruyur, fəlsəfə isə sorğulayır.
Hər ikisi vacibdir, çünki iman sualsız olanda korlaşır, sual imansız olanda soyuqlaşır.
Əslində, Tanrı heç bir dində gizli deyil.
O, hər baxışda, hər doğulan uşaqda, hər səssiz gecədə var.
Sadəcə bizlər çox danışdıq, çox tələsdik, çox qorxduq.

Bəzən düşünürəm ki, insanın doğulduğu torpaq onun yalnız bədənini deyil, ruhunu da formalaşdırır. Biri səhrada dua edərkən səsini küləklə göyə qaldırır, digəri Himalayın ətəyində sakitcə meditasiya edir, başqa biri dəniz kənarında şam yandırır və deyir: "Tanrı, sən elə bu səsin içindəsən."
Min illərdir insan eyni sualı fərqli dillərdə, fərqli adlarla, fərqli ibadətlərlə soruşur: "Mən kiməm və haradan gəlmişəm?"

Və beləcə, dünyanın dini xəritəsi sanki böyük bir mozaikadır. Hər parça özünəməxsus rəngdədir, amma bütöv mənzərə yalnız hamısı birləşəndə görünür. Hindistanın qədim Veda mətnlərində "Atman" insanın əbədi ruhu, bütün varlıqla bir hesab olunur. Qədim yunanlar isə "psyche" deyərək ruhu nəfəs kimi, həyatın öz başlanğıcı kimi görürdülər.
Afrika tayfalarının inanclarında ruh ağacın kökü kimidir: torpağın altında qalır, amma hər yarpağın yaşamasını təmin edir. Skandinaviya mifologiyasında isə ruh savaşdan dönməyən döyüşçünün qürurudur - o, Valhallada ölməzliyə qovuşar.
Fəqət bütün bu fərqlərin içində qəribə bir oxşarlıq var. Hər xalq, hər din, hər mifoloji sistem insanın bədənlə sonsuzluq arasındakı körpüsünü axtarır.
Bir xalq o körpünü duada tapır, digəri sükutda, bəzisi qurban mərasimində, bəzisi elmdə. Amma məqsəd eynidir: mənliyi aşmaq.

Bəli, hər xalqın ibadəti fərqlidir. Amma dua edən bütün dodaqların titrəyişi eynidir, ötürdüyü enerji eynidir. Bu səbəbdən də istərdim ki, namaz üstə edilən dualarımız,  dini rituallar, ölümüzün son mənzilə vidası doğulduğumuz an eşitdiyimiz doğma və öz dilimizdə olsun.
Bəzən düşünürəm, bəlkə də ruhlar sərhədləri tanımır. Bəlkə qədim Misirdə Ra günəşinə sitayiş edən bir insanın ruhu bu gün bir şairin misrasında yaşayır və bəlkə də elə bu misralardadır?
Bəlkə İncildəki bir dua ilə Zərdüştün od alovu eyni enerjidən yaranıb.
Və bəlkə də Tanrı heç vaxt dinlər arasında bölünməyib, sadəcə biz Onu fərqli dillərlə çağırmağı öyrənmişik.

Və son olaraq bildirmək istərdim ki, XXI əsrdə din və fəlsəfə artıq toqquşmur, toqquşa bilmir, bir bütünlüyə çevrilir. Bir alim kainatın enerjisindən danışır, bir sufi isə eyni fikri "Tanrı nəfəsi" adlandırır.
Bir buddist deyir: "Səssizliyin içində kainatı eşitdim."
Bir azərbaycanlı nənə isə o səssizliyin adını "huzur" qoyur...

AYSEL  OĞUZ