Trend oyuncaqlar: Dünyanı fırtına kimi alan bir fenomen

Son illərdə oyuncaqlar təkcə uşaqların deyil, həm də gənclərin, hətta bəzən böyüklərin maraq dairəsinə daxil olub. "Trend oyuncaqlar" anlayışı artıq qlobal bir fenomenə çevrilib. Xüsusilə də Labubu, Pop Mart kolleksiyaları, müxtəlif limitli fiqurlar, yumşaq kuklalar və kolleksiya oyuncaqları dünyanın hər yerində böyük maraq doğurur. Bu oyuncaqlar sosial mediada, xüsusən də TikTok və Instagram kimi platformalarda sürətlə yayıldığı üçün, qısa müddətdə "mütləq sahib olunmalı" əşyalar siyahısına düşürlər.
Trend oyuncaqların populyarlığının arxasında bir neçə əsas amil dayanır: 
Sosial media təsiri - Oyuncaqların viral videolarda göstərilməsi gənclər və uşaqlar arasında marağı qat-qat artırır. Bir oyuncağın şirin görüntüsü, fərqli dizaynı və ya nadir olması onun sürətlə məşhurlaşmasına səbəb olur.
Kolleksiya mədəniyyəti - Bu gün oyuncaqlar sadəcə oynamaq üçün deyil, həm də toplamaq üçün alınır. Məhdud sayda istehsal olunan figurlar insanlarda "qazanmaq" hissi yaradır.
Emosional bağ və nostalji - Gənclər və böyüklər oyuncaqlarda uşaqlıq xatirələrini, sadəliyi və rahatlığı tapırlar. Bu səbəbdən trend oyuncaqlar yalnız uşaqlara deyil, həm də gənc auditoriyaya xitab edir.
"Fandom" və icma hissi - Belə oyuncaqların pərəstişkarları sosial mediada, forumlarda və tədbirlərdə bir araya gələrək öz kolleksiyalarını paylaşırlar. Bu da marağı artırır.
Əvvəllər oyuncaq daha çox uşaqlar üçün nəzərdə tutulurdusa, indi vəziyyət dəyişib. Gənclər və hətta universitet tələbələri belə trend oyuncaqlara sahib olmaq istəyirlər. Oyuncaqların "cute" (şirin), "cool" (havalı) və ya estetik dizaynı onları həm otaq dekoru, həm də sosial status simvoluna çevirib. Uşaqlar isə təbii ki, vizual cazibəyə daha tez reaksiya verirlər. Cizgi filmləri, rəngarəng reklamlar və dostlarının təsiri onları bu məhsullara yönləndirir.
Trend oyuncaqların ən çox tənqid olunan tərəfi qiymətləridir. Məsələn, Labubu və digər məşhur kolleksiya oyuncaqları bazarda çox baha satılır. Səbəbləri isə məhdud istehsal və nadirlik; brend dəyərinin yüksəlməsi; tələbin təklifdən qat-qat çox olması; ikinci əl bazarında (resell market) qiymətlərin süni şəkildə artırılması.
Belə ki, mağazada 20-30 dollara satılan bir fiqur internetdə 100-200 dollara qədər qalxa bilir. Bu isə valideynlər üçün əlavə maddi yük, gənclər üçün isə "hədsiz arzu olunan, amma çətin əldə edilən" bir predmetə çevrilir.
Trend oyuncaqların populyarlaşması həm müsbət, həm də mənfi nəticələr doğurur: Müsbət tərəfdən uşaqların yaradıcılıq bacarıqlarını dəstəkləyir, gənclər arasında ünsiyyət və paylaşma mədəniyyətini gücləndirir, gündəlik stressi azaltmağa kömək edir. Mənfi cəhəti isə bahalı qiymətlər valideyn-övlad münasibətlərində gərginlik yarada bilər; uşaqların "məndə də olmalıdır" təzyiqinə düşməsi psixoloji narahatlıq doğura bilər.

Mövzu ilə bağlı Olaylar.az-a danışan marketoloq Samir Mehdiyev bildirib ki, trend oyuncaqların uğuru bir neçə amillə bağlıdır: "İlk növbədə, bu məhsulların unikal dizaynı və emosional cazibəsi uşaq  və gənclərin diqqətini çəkir. Digər bir vacib faktor isə sosial şəbəkələr vasitəsilə oyuncaqların sürətli şəkildə populyarlaşmasıdır - bir neçə viral video və ya məşhur influenserin paylaşımı, qısa zamanda böyük tələbat formalaşdıra bilir".

Ekspertin sözlərinə görə, əsas istehlakçılar 7-28 yaş aralığındakı uşaqlar və gənclərdir. Bununla yanaşı, kolleksiyaçılar və nostalji motivləri ilə hərəkət edən gənc böyüklər də bazarın mühüm seqmentini təşkil edir. Yəni, yalnız uşaqlar deyil, həm də "kolleksiya dəyəri" görən gənc yetkinlər bu trendlərə maraq göstərir.

S. Mehdiyev qeyd edib ki, bu tip məhsulların anidən məhşurlaşmasında sosial şəbəkələrin rolu həlledicidir. Məsələn, TikTok-da bir oyuncağın açılış (unboxing) videosu və ya komik istifadə səhnəsi milyonlarla baxış toplayaraq qlobal tendensiya yarada bilər. Influencerlər isə oyuncağı "arzu olunan" bir simvol kimi təqdim edir və bunun nəticəsində həm uşaqlar, həm də valideynlər alıcıya çevrilirlər. Yəni satışların böyük hissəsi məhz bu platformaların yaratdığı "viral dalğa" ilə stimullaşdırılır.

Azərbaycan bazarında trend oyuncaqlara artan maraq istehsalçı və satıcılar üçün imkanlar və çətinliklər yaradır: "İmkanlardan biri odur ki, bazara bu tip məhsullar gətirərək sürətli qazanc əldə etmək mümkündür. Trend oyuncaqların satışı həm mağazalar, həm də onlayn platformalar üçün gəlirli istiqamətə çevrilə bilər. Lakin çətinliklər də az deyil: Məhsulların gec gətirilməsi, məhsulun saxta (Fake) versiyasının çox sürətli bazara daxil olması və digər amillər mənfi təsir göstərə bilər. Həmçinin Azərbaycanda ödəmə qabiliyyətli kütlənin çox olmaması və daha çox paytaxtda olması alıcılıq gücü və həcminə də təsir edir.

Marketoloq əlavə edib ki, labubu və oxşar trend oyuncaqlar yalnız fiziki məhsul deyil, həm də emosional dəyər daşıyır. İnsanlar bu oyuncaqlara sahib olmaqla müəyyən bir "icmanın" üzvü olduqlarını hiss edirlər. Sosial şəbəkələrdə paylaşmaq, "məndə də var" demək, status simvolu yaratmaq qiymətlərin yüksəlməsinə psixoloji təkan verir. İstehsalçılar tez-tez məhdud buraxılış, sürətli tükənmə ("sold out") kampaniyaları həyata keçirirlər. Bu, süni qıtlıq yaradaraq tələbi daha da artırır. Satıcılar da bunu fürsətə çevirərək qiymətləri yüksək saxlayırlar. Bəzi insanlar bu tip oyuncaqları gələcəkdə dəyəri artacaq əşya kimi görür. Məsələn, müəyyən limitli buraxılış illər sonra daha baha satıla bilər. Bu "investisiya baxışı" da ilkin satış zamanı qiymətləri yüksəldir.

Mövzunu Strateji Kommunikasiya üzrə mütəxəssis Səfər Aslanov da şərh edib. Mütəxəssisin sözlərinə görə, bu oyuncaqların əsas uğur səbəbi "kor qutu" konsepsiyasıdır. Alıcı dəqiq hansı modeli aldığını bilmir, bu da həyəcan, gözlənti və dopamin buraxılması yaradaraq asılılıq effekti formalaşdırır. Kolleksiya etmə instinkti və nadir modelləri tapmaq həvəsi dəvəti davam etdirir.
 
Mütəxəssis bildirib ki, TikTok, Instagram kimi platformalar bu trendin əsas mühərrikidir. İnfluencerlərin "unboxing" videoları, müəyyən modellərlə bağlı yaranan memlər və onları göstərən məzmunlar viral olaraq geniş kütlələrə çatır, məhsula olan tələbatı alovlandırır və onu sosial status simvoluna çevirir. Tələb isə əsasən iki qrup tərəfindən ifadə olunur: sosial mediaya bağlı və şəxsiyyətini ifadə etməyə meyilli gənclər (Z və Millennial nəsilləri) ilə uşaqlarını sevindirmək və ya trendi qaçırmaq istəməyən valideynlər. Bu oyuncaqlar həm də gənc yetkinlər üçün nostalji və stress əleyhinə vasitədir.
 
S. Aslanov qeyd edib ki, istehsalçıların məhdud buraxılışlar, lisenziyalaşdırma və əməkdaşlıqlar strategiyası "qaçırmaq qorxusu" (FOMO) yaradır. Qiymətlər isə təkcə istehsal xərcləri ilə deyil, əsasən bu nadirlik, brend dəyəri və spekulyasiya ilə əlaqədardır. Bu, inkişaf etməkdə olan bir niş bazardır. Əsas imkan şəhərli, qlobal trendlərə həssas gənc auditoriyanın olmasıdır. Nəticə etibarilə, bu oyuncaqlar sadə bir əyləncə məhsulundan çox daha çoxudur. Onlar müasir istehlak mədəniyyətinin, rəqəmsal media dinamikasının və psixoloji marketinqin mükəmməl sintezini təmsil edən, kolleksiya, ifadə və aidiyyət vasitəsinə çevrilmiş mədəni bir fenomendir

Trend oyuncaqların modası dəyişkəndir. Bir neçə il əvvəl "fidget spinner" bütün dünyada populyar idi, indi isə onun yerini başqa oyuncaq aldı. Amma Labubu və oxşar fiqurlar bir müddət daha bazarda qalacaq, çünki artıq sadəcə oyuncaq deyil, kolleksiya dəyərinə malik mədəni bir məhsul statusu qazanıblar. Bundan əlavə, brendlər yeni seriyalar, limitli buraxılışlar və xüsusi dizaynlarla marağı diri tutmağa çalışırlar. Bu da onu göstərir ki, trend oyuncaqlar hələ uzun müddət gündəmdə qalacaq.
Dünya miqyasında sosial media, istehlakçılıq mədəniyyəti və kolleksiya maraqlarının birləşdiyi yeni nəsil fenomendir. Onların gənclər və uşaqlar arasında populyarlığı təsadüfi deyil, amma qiymətlərin həddən artıq yüksəlməsi ciddi sosial suallar doğurur.

Sevda Dəniz