Ağıllı cihazlar, unudulan beyinlər: Texnologiyanın yaddaşa təsiri
Son illərdə texnologiya həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib, insan həyatında inqilabi dəyişikliklər yaradıb. İnternet, süni intellekt, smartfonlar və digər texnoloji yeniliklər gündəlik həyatımızı asanlaşdırıb. İndi bir neçə saniyə ərzində dünyadakı istənilən məlumatı əldə edə, uzaq məsafələrdəki insanlarla rahat ünsiyyət qura və hətta süni intellektdən müxtəlif məsələləri həll etmək üçün istifadə edə bilirik. İnformasiya axını daha sürətlidir. Süni intellekt insan əməyini əvəz edərək bir çox sahədə işləri avtomatlaşdırıb.
Texnologiyanın müsbət tərəfləri ilə yanaşı, bəzi mənfi təsirləri də var. Xüsusilə insan beyninin işləmə prinsipləri texnologiyanın təsirindən dəyişməyə başlayıb. Bu dəyişikliklərdən biri də unutqanlıqdır.
Texnologiyanın həddindən artıq istifadəsi insan beyninin informasiya saxlama və işləmə qabiliyyətinə təsir edir.Belə ki, insanlar əvvəllər yadda saxlamalı olduqları məlumatları indi texnoloji cihazlara ötürürlər. Məsələn, əvvəllər doğum günlərini və müxtəlif məlumatları əzbərləyirdiksə, indi bunları sadəcə telefonlarımızda qeyd edirik. Unutqanlığın yaranmağının bir sıra səbəbləri var:
1. Diqqətin dağılması və məlumatın həddindən artıq çox olması
İnternet daim yeni məlumat axını təqdim edir. Beyin eyni anda bir çox informasiyanı emal etməyə çalışır, lakin bu, onun vacib məlumatları uzunmüddətli yaddaşda saxlama qabiliyyətini zəiflədir. Nəticədə insanlar yeni öyrəndiklərini tez unudurlar.
2.Eyni anda bir neçə iş görmək
Texnologiya sayəsində insanlar eyni anda bir neçə iş görməyə çalışır: telefonla danışmaq, mesaj yazmaq, sosial şəbəkələrdə gəzmək və s. Beyin bu rejimə alışdıqda, diqqəti cəmləmək və informasiyanı uzun müddət saxlamaq çətinləşir.
3. Yuxu Problemləri və beyin Yorğunluğu
Elektron cihazların gecə istifadəsi, xüsusilə mavi işıq, melatonin hormonunun ifrazına mane olur. Nəticədə yuxu keyfiyyəti azalır və beyin məlumatları lazımi qaydada emal edə bilmir. Bu isə yaddaşın zəifləməsinə və unutqanlığın yaranmasına səbəb olur.
Texnologiyadan tamamilə imtina etmək mümkün deyil, lakin onun təsirini minimuma endirmək üçün bəzi tədbirlər görülə bilər:
1. "Rəqəmsal detoks": Həftədə ən azı bir gün internet və sosial şəbəkələrdən uzaq qalmaq beynimizin yenilənməsinə kömək edə bilər.
2. Yazmaq və əzbərləmək: Günlük qeydlər aparmaq, şeirlər və ya məlumatları əzbərləmək yaddaşı gücləndirir.
3. Kitab oxumaq: Romanlar və elmi kitablar oxumaq beynimizi dərin düşünməyə yönəldir.
4. Meditasiya: Meditasiya və nəfəs texnikaları diqqəti artırmağa və beyni sakitləşdirməyə kömək edir.
5. Fiziki Aktivlik: İdman və açıq havada vaxt keçirmək beyin sağlamlığı üçün vacibdir.
Texnologiya həyatımızı asanlaşdırır, lakin onu düzgün istifadə etmədikdə yaddaşımızı və düşüncə qabiliyyətimizi zəiflədə bilər. Mühüm olan balansı qoruyub, texnologiyaya deyil, beynimizə güvənməkdir.
Zeynəb Mustafazadə