Susmaq artıq cinayətdir

13 yaşında bir qızın ana olması - sadəcə şəxsi problem deyil, bu, bütöv bir toplumun və sistemin faciəsidir.

Azərbaycanda uşaq analarının sayının artması təkcə valideynlərin, məktəblərin və digər aidiyyəti qurumların məsuliyyətinə aid deyil, bu, eyni zamanda toplumun qapalı və stereotiplərə söykənən strukturlarının nəticəsidir. Qızlar hələ də çox vaxt evin təkbətək qayğısını çəkməyə, erkən yaşda evlənməyə məcbur edilirlər. Məktəb, təhsil, şəxsi inkişaf və s. məsələlər onlar üçün adi həyati ehtiyaclar deyil. Onlar sadəcə ev işlərinə, ailə qurmağa və uşağa sahib olmağa məhkum edilirlər.

Bir tərəfdən, bu halın səbəbi bizim hələ də "qız uşağı" anlayışına qarşı olan narahatlığımızdır. Qızlar təhsilə və hərtərəfli inkişafına deyil, evin idarə olunmasına, ana olmağa, ailə qurmağa istiqamətləndirilirlər. Bu düşüncə, yalnız cinsiyyət bərabərsizliyi yaratmaqla yanaşı, həm də cəmiyyətin inkişafına ciddi zərbə vurur. Çünki bir qız uşağının hüquqları və istəkləri nəzərə alınmır, onun öz həyatı üzərində nəzarəti əlindən alınır.

Bu ölkədə uşaq anaların olması yenilik deyil. Bir az dərinə getsək, görərik ki, kəndlərdə, rayonlarda, hətta şəhərin mərkəzində belə bu hallar var. Sadəcə, çoxu açılmır, çoxu gizlədilir. "Qız evdə qalıb" deyib, erkən ərə verirlər, "ayıbdır" deyib, başqalarının evində yaşamağa məcbur edirlər, "əşi, bizdə həmişə belə olub" deyib, başlarını quma soxurlar. Nəticə? Qız uşaqları təhsildən uzaq düşür, zorla ailə qurur, zorakılığa məruz qalır, sonra isə 13 yaşında ana olur və bəlkə də, ömrü boyu bu travmanın altından çıxa bilmir.

Niyə heç kim məsuliyyət daşımır?

Bu sualı özümüzə verməyə cəsarət edək. Bir qız uşağı ana olubsa, bu, təkcə onun ailəsinin yox, bütöv cəmiyyətin günahıdır. Biz böyüklər, valideynlər, müəllimlər, hüquq-mühafizə orqanları, dövlət strukturları - hamımız məsuliyyət daşıyırıq.

Bu müddət ərzində harada idi müəllimlər, sosial xidmətlər, hüquq-mühafizə orqanları? Axı məktəbə gəlmədikdə, davranışlarında dəyişiklik olduqda bunu anlamaq və müdaxilə etmək mümkün idi!

Siz övladınızdan hamilə olduğuna görə deyil, çirkin əməlinizin ortaya çıxması səbəbindən imtina etdiniz. Bir uşağın hamiləliyini sezməmək nə qədər absurddur? 

Hər dəfə belə hadisələr baş verəndə bir qrup insan "qanunları sərtləşdirək" deyir. Əlbəttə, bu vacibdir. Amma təkcə cəza verməklə problem həll olunmur. İnsanlar maarifləndirilməlidir. Valideynlərə başa salınmalıdır ki, qız övladı onların mülkiyyəti deyil. Qız uşaqları "evin yükü" deyil, onları erkən yaşda ərə vermək normal deyil, təhsildən uzaqlaşdırmaq cinayətdir. Bu ölkədə bir çox şeyin üstünü örtmək adətdir. "Ayıbdır" deyib, susurlar. "Qızın taleyi budur" deyib, keçirlər. Bir az da "Allahın işidir" deyib, məsuliyyəti göyə ötürürlər. Amma bu, nə ayıb, nə taledir, nə də Allahın işi! 13 yaşlı uşaq ana olubsa, demək, ortada vəhşilik var! Demək, kimlərsə onun uşaqlığını əlindən alıb, kimlərsə buna göz yumub, kimlərsə bilə-bilə susub.

Bundan əlavə, sosial xidmətlər və psixoloji dəstək sistemi gücləndirilməlidir. Çünki belə hallar çox vaxt ailədaxili problemlərdən qaynaqlanır - zorakılıq, kasıblıq, təhsilsizlik və s.

Əgər biz bu ölkədə həqiqətən inkişaf, dəyişiklik və ədalət istəyiriksə, bu kimi hallara qarşı səssiz qala bilmərik. 13 yaşında bir uşaq ana olur və siz hələ də bu cəmiyyətin sağlam olduğuna inanırsınız? 

Özünüzə sual verin: növbəti dəfə hansısa 13 yaşlı qız ana olanda nə edəcəksiniz? Yenə də bir neçə gün müzakirə edib unudacaqsınız, yoxsa real dəyişikliyə töhfə verməyə çalışacaqsınız? Çünki susmaq artıq cinayətdir.

Zeynəb Rzayeva