Qalibaf - Pezeşkian qarşıdurması: Tehranda güc balansı dəyişir? – ÖZƏL
"Son günlər İran daxilində prezident Məsud Pezeşkian hökumətinə qarşı parlament səviyyəsində güclənən təzyiq və islahatçı-mühafizəkar güclər arasında artan gərginlik siyasət səhnəsində diqqəti çəkən əsas gündəm maddələrindən biridir".
Bu sözləri mövzu ilə bağlı Olaylar.az-a açıqlamasında siyasi ekspert Əfsanə İbrahimova deyib. Siyasi ekspert bildirib ki, bu dinamikləri yalnız "impiçment hədəsi" kimi oxumaq kifayət deyil - onun dərin struktur səbəbləri və potensial nəticələri var.
İlk növbədə parlament sədri Məhəmmədbağır Qalibafın prezidentə və hökumətə qarşı iqtisadi durumla bağlı məsuliyyəti açıq şəkildə irəli sürməsi, impiçment perspektivini çoxdan siyasi repertuarda yer tutmuş bir təzyiq vasitəsi kimi gündəmə gətirməsidir. Qalibaf son günlər parlamentdə iqtisadi çətinlikləri, qiymət artımını və əsas ərzaq məhsullarının bahalaşmasını hökumətin uğursuzluğu kimi təsvir edərək, hökumətin "düzgün tədbirlər görməməsi" halında kabinənin yenidən formalaşdırılmasının və ya impiçment prosesinin başlaya biləcəyini bildirdi. Bu, sadəcə hüquqi proses açmaqdan çox, parlament və icra orqanı arasında güc balansının yenidən tənzimlənməsi cəhdi kimi oxunmalıdır. Qalibafın siyasəti hökuməti məsuliyyətə cəlb etməklə özünün nəzarətçi rolu gücləndirmək istəyindən qaynaqlanır və bu, reformist prezident ətrafında siyasi sahəni daraltmaq üçün bir alətə çevrilə bilər.
Bu kontekstdə impiçment hədəsi bir "real siyasi prosesin başlanğıcı" ola bilərmi?
Əslində hazırkı qanuni çərçivədə prezidentin impiçmenti baş verə bilər, lakin bu prosesin başa çatması üçün yalnız parlament deyil, ali rəhbərlik və digər hakimiyyət strukturlarının da razılığı tələb olunur. Belə ciddi siyasi addım üçün konsensusun olmaması və prezidentin hələ rəsmi olaraq ziddiyət qarşısında durduğu barədə bəyanatlar olması, bu çağırışların hələlik daha çox psixoloji-siyasi təzyiq və güc oyunu olduğunu göstərir. Bu baxımdan Qalibafın ritorikası, hökuməti zəiflətmək və parlamentin üstünlüyünü gücləndirmək məqsədli bir taktiki addım kimi anlaşılır. Eyni zamanda İran daxilində iqtisadi-sosial vəziyyətlə bağlı etirazların intensivləşməsi imkanları da hakimiyyət daxilində gərginliyi dərinləşdirə bilər. İşçi təşkilatlarının və fəhlə həmkarlar ittifaqlarının gələn il üçün nəzərdə tutulan cəmi 20% maaş artımına etirazları, əmək haqqı ilə yaşayış xərcləri arasındakı uçurumun aktuallaşması ilə bağlıdır. Bir neçə əmək təşkilatı hökumətə ünvanlanmış bəyanatda real inflyasiya ilə uyğunlaşan maaş artımı tələbi ilə çıxış edib və bu, geniş ictimai dəstək tapma potensialına malikdir. Bu etiraz çağırışları İranda artıq müxtəlif sektorlarda davamlı narazılıqların olduğunu göstərir - məsələn, müxtəlif şəhərlərdə çörək istehsalçıları və əməkçi qruplar ötən illərdə iqtisadi çətinliklərə qarşı çıxışlar təşkil edib. Belə sosial-iqtisadi narazılıqlar cəmiyyətdəki gərginliyi artırmaqla yanaşı, İran rejiminin legitimlik və idarəetmə kapasitesini sınağa çəkir. Əgər bu namizədlər əmək bazarında geniş miqyaslı etirazlara, zəhmətkeşlərin boykotu və ya şimal perspektivləri ilə birləşən ictimai etirazlara çevrilərsə, hakimiyyət daxilindəki siyasi təzyiqlər daha kəskin siyasi qarşıdurmalara gətirib çıxara bilər.
Bu məqamda Pezeşkian hökumətinin taleyi hələlik qətiyyən müəyyən deyil. Hökumət hələ rəsmi olaraq ali rəhbərlik tərəfindən dəstəkləndiyini bəyan edir və prezident əleyhinə addımların yalnız parlamentdəki müəyyən siyasətçilərin mövqeyini əks etdirdiyi vurğulanır, buna baxmayaraq yenidən paytaxt və regional siyasi güc mübarizələrinin artdığı görünür.
Lamiyə Cəbrayılova