Bakı-Astana əlaqələri: Strateji tərəfdaşlıq "müttəfiqlik" səviyyəsinə yüksəlir – ÖZƏL

"Azərbaycan və Qazaxıstan arasında dostluq və strateji tərəfdaşlıq münasibətləri tarixi, mədəni və coğrafi yaxınlıq üzərində qurulmuşdur. Son illərdə bu münasibətlər təkcə ikitərəfli çərçivədə deyil, həm də geniş türk dünyasının inteqrasiya prosesi fonunda daha da dərinləşir. Prezident İlham Əliyevin 2025-ci il oktyabrın 20-21-də Qazaxıstana planlaşdırılan dövlət səfəri bu baxımdan yalnız protokol xarakterli deyil, həm də siyasi, iqtisadi və mədəni baxımdan strateji əhəmiyyət kəsb edən hadisədir".

Bu sözləri Azərbaycan-Qazaxıstan münasibətlərini Olaylar.az-a şərh edərkən siyasi şərhçi Əfsanə İbrahimova deyib. Siyasi şərhçi bildirib ki, bu səfər regional əməkdaşlığın yeni mərhələyə keçidi, Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi və Orta Asiya-Cənubi Qafqaz xəttində geosiyasi dinamikanın möhkəmlənməsi baxımından xüsusi önəm daşıyır: "Müxtəlif sahələr üzrə imzalanacaq sənədlər, müzakirə ediləcək layihələr və veriləcək mesajlar yalnız Bakı ilə Astana arasında deyil, bütövlükdə türk coğrafiyasında yeni əməkdaşlıq imkanlarının qapılarını aça bilər. Qazaxıstan və Azərbaycan arasındakı münasibətlər "qardaş dövlətlər" səviyyəsində qiymətləndirilir və şəxsi prezidentlər səviyyəsində yüksək səviyyəli münasibətlərə söykənir. Səfər çərçivəsində ikitərəfli siyasi deklarasiyalar, çoxlu sənədlər imzalanması və beynəlxalq platformalarda  koordinasiyanın gücləndirilməsi gözlənilir".

Siyasi şərhçi əlavə edib ki, regional nəqliyyat, enerji və logistika məsələləri gündəmdədir - bu isə siyasi‑iqtisadi strateji maraqların təzahürüdür. İkili ticarət cüt ölkə arasında əhəmiyyətli dərəcədə artıb və daha artacağı gözlənilir: Qazaxıstan‑Azərbaycan ticarət həcmi artmaqdadır. 
"Orta Marşrut" (Trans‑Xəzər/Orta Koridor) layihələri çərçivəsində Qazaxıstan - Xəzər - Azərbaycan - Cənub Qafqaz  marşrutlarının yüksəldilməsi əsas prioritetlərdəndir. 
Rəqəmsal logistika, gömrük sistemlərinin sadələşdirilməsi, dəmir və avtomobil yollarının modernləşdirilməsi - gündəlikdə duran açıq sahələrdir. Neft‑qaz, elektrik/zənciraltı infrastrukturlar - məsələn: fiber‑optik kabel, dəniz altı kabellər kimi sahələrdə birgə layihələr nəzərdə tutulur. 
Xəzər dənizi çərçivəsində resurslardan, nəqliyyat yollarından gələn imkanların artırılması - Azərbaycanın və Qazaxıstanın maraqlarına uyğundur. Hər iki ölkənin ortaq türk mədəni‑əsaslı kökləri səfərin "qardaşlıq" tonda keçirilməsinə imkan verir. 
Tələbə mübadiləsi, mədəniyyət, turizm, gənclər sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi gözlənilir.

Ə. İbrahimovanın sözlərinə görə, bu səfər həm də Türk dünyasında daha sıx inteqrasiya üçün stimul rolunu oynaya bilər: iki əsas türk ölkəsi - Azərbaycan və Qazaxıstan - strateji əlaqələrini genişləndirirlər. İki ölkə arasında strateji əlaqələr haqqında birgə bəyanat və ya "müttəfiqlik" səviyyəsinə yüksəldilmiş əlaqələr çərçivəsində sənədlər imzalana bilər. 
Nəqliyyat‑logistika sahəsində proqram və ya yol xəritəsi: marşrutların genişləndirilməsi, gömrük proseslərinin sadələşdirilməsi üçün - misal üçün, Orta Koridor rəqəmsallaşma layihələri həyata keçirilməsi gözləniləndir.

"Eyni zamanda, iqtisadiyyat, investisiya sahəsində memorandumlar, investisiya müqavilələri: enerji, rəqəmsal texnologiyalar, emalat‑sənaye və kənd təsərrüfatı sahələrində bir əməkdaşlıq gündəmdədir. Həmçinin, Humanitar və mədəni sahədə sənədlər: mədəniyyət mübadiləsi, gənclər proqramları, təhsil sahəsində əməkdaşlıq əlaqələri mümkündür. Azərbaycan - Qazaxıstan münasibətlərində enerji amili xüsusi yerdə durur. Enerji və resurs sahəsində müqavilələr: neft‑qaz, elektrik enerjisi, kabel/internet infrastrukturu layihələrinin genişləndirilməsi üçün böyük potensial var. Bununla yanaşı, idarəçilik, təhlükəsizlik və regional əməkdaşlıq üçün platformaların gücləndirilməsi məsələləri də gündəmdədir", - deyə ekspert əlavə edib.

Siyasi şərhçi vurğulayıb ki, Azərbaycan və Qazaxıstan Türk dövlətləri arasında regional "mərkəzlər" rolunu gücləndirirlər. Bu, daha geniş türk dünyası üçün "mərkəzdən yönləndirilmiş" inteqrasiya potensialı deməkdir. Ölkənin strateji coğrafi rolunu  nəzərə alaraq deyə bilərik ki, nəqliyyat və logistikada yeni marşrutların açılması türk dünyasının coğrafi əlaqələrini gücləndirir - Mərkəzi Asiyadan Qafqaza, Xəzərdən Avropaya yeni yollar. Bu, türk ölkələri arasında ticarət və inteqrasiyanı artırır. Azərbaycan və Qazaxıstan ortaq mədəniyyətə malikdir. Mədəni‑dil‑tarix baza üzrə ortaq olduğumiz üçün bu səfər Türk birliyi çərçivəsində həm rəmzi, həm praktik addım kimi görülə bilər: türk dilində, türk mədəniyyətində, türk dövlətləri arasında əməkdaşlıqda.
Bu tip səfərlər türk dünyasında iqtisadi "çoğalma" üçün nümunə yarada bilər - bir türk dövləti digər türk dövləti ilə logistika, enerji və investisiya sahəsində yaxından işləyirsə, digərləri üçün də "model" ola bilər.

"Regionda sabitliyin artması türk dövlətləri üçün müsbət impulsdur: inteqrasiya artdıqca xarici təzyiqlərə qarşı daha möhkəm bloklar yarana bilər. Bu səfər təkcə Azərbaycan - Qazaxıstan münasibətlərinin inkişafı deyil, Türk dünyası üçün əlaqələrin inkişafı baxımından körpü rolunu oynayacaq mühüm əhəmiyyətli mərhəlidir. Azərbaycan - Qazaxıstan münasibətlərinin inkişaf hər iki ölkənin yüksək inkişafı üçün tarixi şansdır", - deyə ekspert sonda vurğulayıb.

Sevda Dəniz