DİRİLİŞİN QISA TARİXİ…- ƏKBƏR QOŞALI YAZIR

Azərbaycan Respublikası öz tarixi Zəfəri ilə yeni fəsil yaşayır. 
Ərazi bütövlüyümüzün, suverenliyimizin bərpası üçün görülən hazırlıqlar,
qızıl ləyaqətlə apardığımız 44 günlük müharibə, 
unikal antiterror əməliyyatı, 
Qazaxın 4 kəndinin qurtuluşu, "Böyük Qayıdış"ın başlanması da daxil olmaqla Zəfər üstə qazandığımız zəfərlər bu yeni fəsli şərtləndirən əsas hadisələr, faktorlardır.

Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi yalnız bir qərinəlik deyil, 100 ildən öncələrdən yığılmış problemləri sıfırlayaraq tam şəkildə formalaşır;

qardaş ölkələrlə ikitərəfli müttəfiqlik müqavilələri bağlanır, Türkiyə ilə əvəzsiz "Şuşa Bəyannaməsi" imzalanır;
ortaq türk qurumları güclənir, nəhayət, Türk Dövlətləri Təşkilatı qurulur və ailəmiz, evimiz olur, habelə ortaq türk əlifbası razılaşdırılır;

Dövlət başçısı böyük dövlətlərin başçılarına - hətta hamısına birdən - kəskin iradlarda, sərt tələblərdə bulunur;
yeni silahlarla təchiz olunmuş çağdaş ordu quruculuğu günbəgün irəliləyir;
dövlət büdcəsi ilbəil daha da artır;

xaricidilli Azərbaycan KİV-ləri açılır;
sənayemiz yenidən ayağa qalxış vəd edir, 
kosmos ailəsinin güvənli üzvü oluruq,
universitetlər yüksəlir;
neft kapitalı insan kapitalına yönəldilməyə başlayır, 
xarici ideoloji basqılar önlənir;
gənclərimiz Olimpiya çempionatlarında, beynəlxalq idman yarışlarında parlaq nəticələr göstərir; 
 
respublikamız az qala hər yarımildən bir, çox böyük, məsuliyyətli beynəlxalq tədbirlərə, ötən ilsə COP29-a uğurlu evsahibliyi edərək, Türk Dövlətləri Təşkilatına, Qoşulmama Hərəkatına uğurla sədrlik edərək, 
D-8 genişlənməyə başlayınca ilk üzv olaraq bu platformaya qəbul olunaraq... 
yeni fəslin üfüqlərini göstərir.

Yalnız az bir bölümünü vurğuladığımız bu və bənzəri hadisələr Azərbaycan, yaxud Ümumtürk dirçəlişi, dirilişi (intibahı) kimi yorumlana bilərmi? - Qəbul oluna bilərsə, nəhayət, mədəni, ədəbi, incəsənət planında dirçəliş, diriliş əsərləri ən yaxın üfüqdə görünürmü? O əsərləri kimlər yarada bilər? - Suallar, şərtlər, tələblər, önərilər, təcrübələr və s. - bunları yığcam biçimdə incələməyə çalışaq:

Yenidən Diriliş: 
Azərbaycan və Ümumtürk dirçəlişi

Azərbaycanın son illərdəki inkişafı və uğurları, həm milli, həm də bölgəsəl düzeydə tarixi bir mərhələyə işarə edir. Bu mərhələ, çox geniş bir perspektivdən baxıldığında, intibah dövrü ilə müəyyən paralellər yarada bilər. İntibah dövrü, həm Avropada, həm də digər bölgələrdə mədəni, iqtisadi və ideoloji bir yenilənmə və yüksəliş dövrü olub. Azərbaycan da bu gün öz dövlət müstəqilliyini, suverenliyini iç imkanlar hesabına bərpa etməklə, milli kimliyi gücləndirərək, bölgənin lider dövlətinə çevrilir. Bu dəyişikliklər həm də mədəniyyət, sənət sahəsində öz əksini tapmalıdır.
Siyasi və iqtisadi inkişafın mədəniyyətə təsiri
Azərbaycan dövlətinin başçısının güclü xarici siyasəti, uğurlu zamanlamaları, ölkənin iqtisadi uğurları, ordu quruculuğu və strateji müttəfiqlərlə güvənli bağlar qurması, beynəlxalq səviyyədə nüfuzumuzun artması, mədəniyyət və sənət sahəsində də yeni dövrün başlanğıcını göstərir. Bu inkişafın paralelində, mədəniyyətin, ədəbiyyatın, incəsənətin və təhsilin daha da irəliləməsi üçün əlverişli ortam yaranır.
 
Azərbaycanın qlobal mədəniyyət mərkəzinə çevrilməsi

Azərbaycana qurucu üzvü olduğu və Azərbaycanın tarixi Zəfərinin ilk ildönümü ərəfəsində qurulmuş Türk Dövlətləri Təşkilatının daha da güclənməsi, 
beynəlxalq işbirliyinin artırılması, dövlət büdcəsindən strateji sahələrə ayrılan xərclərin artırılması;
yeni texnologiyaların tətbiqi;
ölkədə mədəniyyətin yenilənməsi;
elmi inkişafın sürətlənməsi və incəsənətin yüksəlməsi ilə nəticələnə bilər.

Azərbaycan və Ümumtürk dirçəlişi: 
Mədəni, ədəbi, incəsənət planında perspektivlər

Bu inkişafların mədəniyyət sahəsində necə böyük dəyişiklik və ya inkişaf yaradacağını təxmin etmək, Azərbaycan və ümumilikdə Türk dünyasının mədəni irsini yenidən dəyərləndirmək, yeni ideyalar və əsərlər yaratmaq imkanı verir.

Mədəniyyət və incəsənət: 
Yeni cığır

Azərbaycan və Türk dünyası bu diriliş dövründə incəsənət sahəsində özünün yeni bir qlobal təsirini yaratmağa başlaya bilər. Rəssamlar, yazıçılar, musiqiçilər, kino rejissorları və digər sənətkarlar, çağdaş dövrün problemlərini, cəmiyyətin inkişafını, milli kimliyi və ümumiyyətlə Türk dünyasının qlobal səhnədəki yerini təsvir edən əsərlər yarada bilər. Bununçün zəngin irs, iradə və zərurət vardır.

Yaradıcılıq potensialı

Azərbaycanlı və Türk dünyasından olan digər sənətkarlar, həm qədim mədəniyyəti, həm də çağdaş inkişafları birləşdirərək yeni sənət formaları yarada bilər. Həm milli, həm də ümumtürk səviyyəsində mədəniyyətin və sənətin güclü bir çağını yaratmaq mümkündür. Təkrar olmasın, bunun üçün ortaq mədəni irs, ortaq iradə ilə qurulmuş qurumlar və əlbəttə, tarixi zərurət vardır: ortaq keçmişdən ortaq gələcəyə gedən qutlu yolun eşqinə!..

Ədəbi və mədəni əsərlərin yaranması

Azərbaycan və Türk dünyasında yenidən dirilişin təsiri ilə, ədəbiyyatda və sənətdə yeni bir canlanma ola bilər. Yeni ədəbiyyatçılar, şairlər, Türk dünyasının ortaq kimliyini, həm də çağdaş dövrün çağırışlarını təsvir edən əsərlər yarada bilər. Ədəbiyyatçıların əsərlərində Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Tatarıstan, Saxa-Yakutiya, KKTC, digər türk dövlətlərinin, topluluqlarının tarixi, mədəniyyəti, sosial durumu önplana çıxa bilər.

Yeni texnologiyalar və mədəniyyət

Azərbaycanın yüksək texnologiyaların tətbiqinə diqqət yetirməsi və yeni media sahələrinin inkişafı, mədəniyyətin daha geniş kütlələrə çatdırılması və qlobal səviyyədə yayımlanması imkanlarını yaradır. Bu, Azərbaycan və ümumilikdə Türk dünyasının sənətini, ədəbiyyatını və mədəniyyətini yeni bir müstəvidə təqdim etməyə imkan verir.

Yenilikləri kimlər yarada bilər?

Azərbaycanın və Türk dünyasının diriliş dövründə mədəniyyət və incəsənət sahəsində önəmli işlər görəcək sənətkarlar, həm gələnəksəl, həm də çağdaş təfəkkürə sahib olan insanlar olacaq. Bu insanlar, ölkənin sosial və siyasi inkişafına uyğun olaraq həm milli, həm də ümumtürk dəyərlərini özündə əks etdirən əsərləri yaratmağa mənəvi borcludurlar...

Ədəbiyyatçılar və sənətçilər

Azərbaycandan və Türk dünyasından olan yazıçılar, şairlər, dramaturqlar, kinorejissorlar və digər sənətkarlar mədəniyyətin yüksəlişi üçün əsərlər yaradacaq. Ədəbi sahədə çağdaş və klassik motivləri birləşdirən yazıçılar həm milli, həm də ümumtürk kimliyini təsvir edəcək əsərlərlə çıxış edəcək.

Musiqiçilər və rəssamlar

Musiqi və vizual incəsənət sahəsində yeni bir nəsil, Türk dünyasının ortaq mədəniyyətini təsvir edən əsərlər yaratmalıdır. Musiqiçilər, həm gələnəksəl alətləri, həm də çağdaş texnologiyaları birləşdirərək, yeni janrlarda əsərlər təqdim edə bilər. Rəssamlar isə mədəniyyətin müxtəlif aspektlərini, o cümlədən tarixi, sosial və ideoloji məsələləri incələyərək yeni sənət əsərləri yarada bilər.

Hər dəfə "yarada bilər" cümləsini Siz "yaratmalıdır, yaradacaq!" şəklində alqılaya bilərsiniz. - Bu hökm deyil, inamın ifadəsidir, ruhi gücün təntənəsinə güvən hissinin özüdür.

Təcrübələr və tələblər. 
İnteqrasiya və işbirliyi 

Türk dünyasında mədəniyyətin yüksəlməsi üçün ölkələr arasında daha sıx işbirliyi və inteqrasiya gərəkdir. Bu həm ideoloji, həm də texniki sahələrdə yeni layihələr yaradılması ilə mümkün olacaqdır.

Yerli və qlobal təsir

Mədəniyyətin inkişafı, həm yerli, həm də qlobal səviyyədə təsir yaratmalı, təcrübə və təhlil vasitəsilə Türk dünyasının ləyaqətli yerini müəyyənləşdirməlidir.

Azərbaycanın diriliş dövrü, həm iqtisadi, həm də mədəni sahədə qlobal təsir yaradacaq bir mərhələni nəzərdə tutur. Bu dövrün əsərləri, həm milli, həm də ümumtürk mədəniyyətinin birləşməsindən doğacaq və çağdaş dövrün çağırışlarını əks etdirən böyük mədəniyyət dəyişikliyini yaradacaqdır. O vaxtadək ya "Nobel" Azərbaycana, Türkistana qazandırılacaq, ya da ən azı Türk dünyasının öz "Nobel"i (məsələn, Fərabi, Kaşğarlı Mahmud, Xarəzmi, İbn-Sina, Bəhmənyar, Biruni, Tusi, Lütfizadə və ya başqa adda olan Turan ödülü) yaradılacaqdır. 

Yenidən Diriliş - bizim üçün qaçınılmaz bir taledir; bu, yüksəlişimizin həm mahiyyəti, həm də ən gözəl ödüldür. 
Ona görə "Yenidən" vurğusu edirik ki, dövlət müstəqilliyinin bərpasını, rəsmi təqvimizdə Milli Dirçəliş Günü olduğunu, bütün zorluqlara baxmayaraq müstəqilliyin qorunduğunu, son onilliklər boyu görülmüş digər böyük işləri unutmamışıq.
 
DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

Əkbər QOŞALI