İnsan, yurd və ana dili
(Mahirə Nağıqızının 65 illiyinə üçüncü yazı - şeirlər)
Salam olsun, çox dəyərli oxucum! Söhbətimizi qaldığımız yerdən davam edirik.
Mahirə Nağıqızı üçün ana dili təkcə ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də milli mənsubiyyətin, mənəvi varlığın əsas daşıyıcısıdır. Onun bayatılarında dil - ana kimi müqəddəs, Vətən kimi doğma, xalq kimi əziz bir dəyər kimi təqdim olunur. Şair ana dilini sevgi, qürur və məsuliyyət duyğuları ilə tərənnüm edir.
Məsələn, bu ruhu ifadə edən bir bayatısında belə deyilir (tipik Mahirə Nağıqızı üslubunda):
Bilmədi, naşıdı , qaldı,
Dərdimi daşıdı qaldı.
Bu dərdə kimsə qalmazdı,
Gözümün yaşıdı, qaldı.
Məhərrəm Hüseynov bu barədə yazır: - " M.Nağıqızının dil lakonikliyi sintaktik qəlblərin obrazlaşdırma üsullarından biridir. Bu üsul daxilində mükəmməl leksik boyalar poetik təfəkkürün gücü ilə şairin daxili məzmununa, simmetriya və ümumiyyətlə bədii mükəmməlliyinə çökür."
Bu cür bayatılarda dilin qorunması, saf saxlanılması milli borc kimi göstərilir.
ANA DİLİ
Zahid Xəlil bayatılar haqqında olan məqalıəsində bayatıların dili haqqında yazır:
"Şairin bədii dilində maraqlı bir çeviklik var. Mahirə xanımın bayatılarından biri belədi:
Baxma ki,daşdı yolların
Dərə, düz aşdı yolların
Fikir etmə, qurban olum
Hamıdan başdı yolların
İlk iki misra sevimli adamın ünvanına gedən adi yollardır. Bu misralar müstəqim mənada işlənib. Sonrakı iki misra məcazi məna kəsb edir:
Fikir etmə,qurban olum
Hamıdan başdı yolların.
Bu misralarda yoldan yox, sevgidən söhbət gedir. Sənin yolun (gəlişin, təbəssümün, məktubun, ismarıcın və s.) hamınınkından başdı! Evinə gedən yollar daş- kəsək olsa da sevgin yüksəkdi.
Beləliklə "Yol"sözü poetik mərtəbəyə yüksəlir."
Mahirə Nağıqızının poetik düşüncəsində ana dili xalqın tarixi yaddaşı ilə birləşir. O, bayatı forması ilə qədim xalq ruhunu yaşadır, eyni zamanda dilin köklərinə, onun saflığına və qədimliyinə diqqət çəkir. Bayatılarında hər bir söz sanki dilin yaddaşından gəlir, xalqın keçmişini yaşadır:
Görmədim qar, amandı,
Həsrətim qaramandı.
Istanbul yolum üstü.
Gözləyən Qaramandı.
Burada dilin itməsi xalqın ruhunun zədələnməsi kimi təqdim olunur.
Mahirə Nağıqızının bayatılarında ana dili mövzusu çox zaman ana obrazı ilə vəhdətdə verilir. Ana dili - ana südü, ana nəfəsi, ana laylası ilə eyniləşdirilir. Bu, dilə olan sevginin kökündə mənəvi bağlılığın dayanmasından xəbər verir:
Əlinin canı, gəlmişəm,
Vəlinin canı, gəlmişəm.
Ay ana, laylan dərmanım,
Ver dərmanı gəlmişəm.
Mahirə Nağıqızının bayatı yaradıcılığında ana dili mövzusu həm milli ideya, həm də mənəvi təməl kimi çıxış edir. Onun üçün dil - xalqın ruhudur, kimliyidir, yaşamaq haqqıdır. Şair bu mövzu ilə oxucusuna bir mesaj verir: ana dilini sevmək - ana torpağı, ana ruhunu qorumaq deməkdir.
Bu baxımdan, Mahirə Nağıqızının bayatıları həm poetik, həm də publisistik məzmun daşıyır - onlar çağırış, xəbərdarlıq və eyni zamanda sevgi nəğməsidir.
Mahirə Nağıqızının bayatı yaradıcılığı həm folklorun davamı, həm də müasir poeziyanın bədii yüksəlişidir. Onun bayatıları xalq ruhunun bu günə daşınmış şəklidir. Bu əsərlər bir daha sübut edir ki, Azərbaycan bayatıları nə qədər qədim olsa da, müasir insanın qəlbində yaşayır və yenidən doğulur. Mahirə Nağıqızının bayatılarını fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri onların qadın ürəyinin səsi olmasıdır. O, qadın duyğularını, qadın zərifliyini, ana yanğısını bayatılara hopdurur. Bu səbəbdən də onun bayatıları həm yumşaq bir lirik duyğu ilə, həm də qətiyyətli bir üsyanla səslənir. Həm sevgi doludur, həm də milli qeyrət hissi ilə yoğrulub:
Bir parça daş Vətəndir,
Hər şeydən baş Vətəndir.
Nənəm, ay Nazlı anam,
Bacıya qardaş Vətəndir.
Şairənin bayatı yaradıcılığında ana, vətən mövzusu xüsusi yer tutur və qoşa addımlayır. O, bu qədim janr vasitəsilə xalqın keçmişini, azadlıq arzularını, milli kimliyini - mənsubiyyətini ifadə edir. Onun bayatıları oxucuya sadəcə bir poetik mətn təsiri bağışlamır, həm də milli yaddaşın diriliyini göstərir.
Mahirə Nağıqızının bayatılarına publisistik prizmadan yanaşdıqda, onları milli-mənəvi dəyərlərin təbliği, xalqın mənəvi enerjisinin qorunması baxımından mühüm hadisə kimi qiymətləndirmək olar. Bayatı, sözün ən yığcam, amma ən təsirli formasıdır. Mahirə Nağıqızı bu formadan publisistik güc kimi xalqı oyatmaq, milli kimliyi qorumaq, gənc nəsli ana dilinə, folklor köklərinə bağlamaq üçün böyük ustalıqla, xüsusi məharətlə istifadə edir.
Mahirə Nağıqızının bayatı yaradıcılığı yalnız bir şairin şəxsi uğuru deyil, həm də xalq poeziyasının davamlılığı və yaşarlığı deməkdir. O, bayatını müasir düşüncə ilə yoğuraraq həm klassik ənənəni yaşadır, həm də bugünkü oxucunun ruhuna yaxınlaşdırır. Bu mənada onun bayatıları milli söz dünyamızın işıqlı səhifələrindən biri kimi dəyərləndirilməlidir.
ŞEİRLƏRİ HAQQINDA
Bilirik ki, Azərbaycan poeziyası tarixən zəngin irs, dərin duyğular və mənəvi dəyərlərin ifadə meydanı olub. Bu poeziyada qadın şairlərin yaratdığı poetik dünya isə öz zərifliyi, səmimiyyəti və insana yaxınlığı ilə seçilir. Onlardan biri də müasir poeziyamızda öz dəst-xətti ilə tanınan Mahirə Nağıqızıdır. Onun şeirləri bir tərəfdən həyatın reallığını, digər tərəfdən isə insan qəlbinin gizli qatlarını işıqlandırır.
Azərbaycan ədəbiyyatında vətən mövzusu hər zaman aparıcı xətt olmuşdur. Xüsusilə XX əsrin sonlarından etibarən milli mübarizə, azadlıq arzusu və torpaq sevgisi poeziyanın ən ali ideyaları sırasında dayanmışdır. Bu mənada çağdaş poeziyanın önəmli simalarından biri olan şair Mahirə Nağıqızının yaradıcılığında da vətən sevgisi mərkəzi mövzudur. Onun şeirlərində bu sevgi yalnız romantik duyğularla məhdudlaşmır, həm də milli kimlik, tarixi yaddaş, mənəvi borc və gələcək nəsillərə nəsihət kimi təqdim olunur:
Eşq ilə dikələn dərd sarayıymış,
Başqa cür deyilən hay- harayıymış.
Sənsiz yaşadığım gün haramıymış,
Ömrümün-günümün hər anı sənsən. (Sənsən)
və ya
Dünyadan nə diləyirsən,
Yetişməz kara dünyadı.
Təzim edib baş əyirsən,
Etmə, bekara dünyadı. (Dünyadı)
Mahirə Nağıqızı üçün vətən anlayışı yalnız coğrafi məkan deyil, həm də müqəddəs bir idealdır. Onun poetik dünyasında vətən torpağın özü qədər müqəddəsdir; dağları, çayları, meşələri, kəndləri həm uşaq yaddaşının işığı, həm də mübarizə meydanının izləri ilə doludur. Şairin poetik düşüncəsində vətən sevgisi insana nəfəs qədər vacibdir:
Dünyanın sirri bir, sualları çox,
Boy verən nə qədər... cavab verən yox.
Oğlunun, qızının gözü-könlü tox,
Bir ümid yerinin canı vətəndir. (Vətəndir)
Nağıqızının poeziyasında Qarabağ və Qərbi Azərbaycan mövzusu xüsusi yer tutur. Onun şeirlərində işğal ağrısı, ata yurdunun həsrəti, doğma elin gözüyaşlı xatirələri tez-tez qələmə alınır. Bu misralarda şairin şəxsi dərdi bütöv bir xalqın dərdi ilə qovuşur. Hər misra həm bir nəsil fəryadı, həm də gələcəyə ümid kimi səslənir. Poeziyada torpaq itkisi yalnız nostalji deyil, həm də haqqın, ədalətin bərpa olunacağına inamla ifadə edilir. Qarabağla bağlı olan arzuların artıq həyata keçdiyi bir vaxtda Qərbi Azərbaycan reallığı gündəmə gəlir və hər gün Yurda qayıdış arzusu, istəyi daha da artır:
O da dağ, bu da dağ, ayrı-ayrıdı,
Çayını aparan dərəsi birdi.
Yalında gözləyə, yan-yörəsində,
Yüz ovçu dayana, bərəsi birdi. (Birdi)
Mahirə Nağıqızı çox vaxt vətəni "ana" obrazında təqdim edir. Onun şeirlərində torpaq analıq rəmzi ilə işıqlanır. Bu yanaşma xalqımızın ən qədim köklərinə dayanır - torpaq ana kimi doğur, bəsləyir, qoruyur. Şairin poetik təxəyyülündə vətən həm də şəhidlərin qanı ilə yoğrulmuş müqəddəs məbəd kimi ucalır. Bu barədə birinci - giriş yazımda qeyd etmişdim:
Bu vətən deyilən torpaq deyil ki,
Ananın dizinin yanı-vətəndir.
Başını qoymağa bir sinə varsa,
Ruhuna beşiksə, tanı, vətəndir. (Vətəndir)
Şairin vətən sevgisi yalnız poetik duyğuların ifadəsi deyil, həm də vətəndaşlıq mövqeyidir. Onun misralarında oxucuya səslənən çağırış - torpağı qorumaq, milli dəyərlərə sahib çıxmaq, gələcək nəsillərə vətən sevgisi miras qoymaqdır. Mahirə Nağıqızı poeziyası oxucunu yalnız düşündürmür, həm də vətən uğrunda mübarizəyə ruhlandırır:
Ucsuz Qıpçaq çöllərindən havalandın,
Qədim Oğuz ellərindən havalandın,
Qopuzumun tellərindən havalandın,
Sənlə atdım qaramatı, ana dilim,
Dədəm-babam amanatı, ana dilim! (Ana dilim)
Şair Mahirə Nağıqızının poeziyası milli poeziyamızda vətən mövzusunun canlı davamıdır. Onun əsərlərində vətən sevgisi həm emosional, həm də ideya baxımından zəngin ifadə olunur. Bu poeziya oxucunu həm keçmişin ağrı-acılarını anlamağa, həm də gələcəyə inamla baxmağa çağırır. Nağıqızının misraları xalq yaddaşında vətənə sevgi, torpağa sədaqət, milli varlığa hörmət kimi uca dəyərlərin daşıyıcısı olaraq yaşayır:
Doğulub düşmənə daş atmaq üçün,
Ürəyi qorxudan boşaltmaq üçün.
Ölərlər vətəni yaşatmaq üçün,
Hər qəlbdə bir qala tikər şəhidlər. (Şəhidlər)
Mahirə Nağıqızı poeziyasında insanın taleyi, zamanın axarı, qadın qəlbinin çırpıntıları, Vətən sevgisi, ana obrazı və sevgi motivləri ön plandadır. O, adi hadisələrə belə fərqli poetik baxışla yanaşır, gündəlik həyatın ən sadə məqamlarında belə bədii məna tapır. Şairin misralarında səmimiyyət, doğmalıq və ruhun saf çırpıntıları üstünlük təşkil edir:
Qıymadın tək yükü Ağam daşıya,
Dayandın fələknən qarşı-qarşıya.
Qorxmadın istidə bişə, qarsıya,
Ayazda, şaxtada dona əllərin. (Əllərin)
Nağıqızının şeirləri həm də milli dəyərlərə söykənir. Onun poetik dünyasında Azərbaycan qadınının zəhməti, sədaqəti, mərdliyi və incəliyi yaşayır. Bu xüsusiyyətlər həm məişət həyatına, həm də fəlsəfi duyumlara hoparaq poeziyada özünəməxsus bir harmoniya yaradır:
Analar içində başdın, xasıydın,
Sözün də, işin də yerli-yerində
Təkcə bizim deyil, el anasıydın,
O adı yaşatdın əməllərində. (Anam üçün Gün)
Mahirə Nağıqızı yaradıcılığında ən çox rast gəlinən və dərinliklə işlənən obrazlardan biri anadır. O, ananı yalnız ailənin dayağı deyil, həm də bütöv bir dünyanın simvolu kimi təqdim edir. Ananın qolları sığınacaq, sözü hikmət, sevgisi isə əbədiyyət kimi qavranılır. Şairin ana, ana dili mövzularında yazdığı şeirlərdə milli dəyərlər, ailə bağları və müqəddəs duyğular poetik biçimdə ifadə olunur:
Atamnan yanaşı daş qaldırardı,
Deyərdi bu daşlar ocaq daşıdı.
Bezmədi, qəlbində nə gücü vardı,
Anam sinəsində ocaq daşıdı. (Onun daş nağılı)
Onun poeziyasında Vətən motivləri xüsusi bir vətənpərvərlik notları ilə ifadə edilir. Mahirə Nağıqızı üçün Vətən yalnız coğrafi məkan deyil, həm də mənəvi dəyər, insanın kökü və ruhun dayağıdır. O, şeirlərində torpağın müqəddəsliyini, şəhidlərin xatirəsini, doğma yurda olan sevgini misralara hopdurur. Bu şeirlərdə pafosdan uzaq, səmimi və ürəkdən gələn bir milli duyğu hiss olunur:
Analar ər doğar,oğul böyüdər,
Hər oğul dünyası- nağıl, böyüdər.
Yurdunu sevərlər analar qədər,
Düşmənin qəddini bükər şəhidlər. (Şəhidlər)
Şair Mahirə Nağıqızının poeziyasında ana dili və yurd həsrəti mövzuları mühüm yer tutur. Onun poetik dünyası həm fərdi, həm də milli duyğuların qovşağında formalaşır. Mahirə Nağıqızı üçün ana dili sadəcə ünsiyyət vasitəsi deyil, bir millətin varlığının, kimliyinin qorunması deməkdir. O, ana dilinə məhəbbəti, ona olan sədaqəti bəzən ana obrazı ilə eyniləşdirir. Dilin hər bir kəlməsi şairin qəlbində müqəddəs sayılır, onun poeziyasında ana dilinə hörmətsizlik milli yaddaşa xəyanət kimi qiymətləndirilir:
Bu dünyanın yaşı qədər tarixin var,
Sonu qədər, başı qədər tarixin var.
Dağı qədər, daşı qədər tarixin var,
Ha baş vursam bitməz qatı, ana dilim,
Dədəm-babam amanatı, ana dilim!(Ana dilim)
Yurd həsrəti isə Mahirə Nağıqızının yaradıcılığında daha çox nisgil, ayrılıq və xatirə çalarları ilə verilir. Onun misralarında doğma torpağın daşı, çiçəyi, çəməni, bulağı, dağları və təbiəti yalnız fiziki məkan deyil, həm də ruhun, xatirələrin məbədi kimi təqdim olunur. O, yurdundan ayrı düşən insanın halını, qürbətdə çəkilən nisgili poeziyasında canlı obrazlarla təsvir edir:
Yurd yaratdın, xalqıma ev-eşik oldun,
Laylalarla ruhumuza beşik oldun.
Dünyamızın sərhədinə keşik oldun,
Millət etdin el-elatı, ana dilim,
Dədəm-babam amanatı, ana dilim! (Ana dilim)
Mahirə Nağıqızının şeirlərində ana dili - yurd - vətən anlayışları bir-birini tamamlayan vahid poetik sistem kimi çıxış edir. Ana dilini qorumaq yurdu qorumaqla eyni dərəcədə müqəddəsdir; yurd həsrəti isə dilin yaşadılması ilə azaldıla biləcək bir nisgildir.
Beləliklə, şairin poeziyasında:
-Ana dili millətin varlıq simvolu kimi ucaldılır.
-Yurd həsrəti poetik duyğuların aparıcı xəttinə çevrilir.
Hər iki mövzu vəhdət təşkil edərək, oxucuda həm milli kimlik, həm də vətən sevgisi hissini gücləndirir.
Nağıqızının şeirləri həm də insan qəlbinin incə duyğularına toxunur. Eşq onun poeziyasında yalnız sevgi münasibəti deyil, həm də insanı saflaşdıran, ülviləşdirən böyük bir hiss kimi təqdim edilir. O, məhəbbəti bəzən sevinc, bəzən kədər, bəzən də ümidlərlə yanaşı göstərir:
Bu dünyanın hikmətini bilən az,
Bu dünyada ağlayan çox, gülən az.
Deyirlər ki, axar, axar, qurumaz,
Başdan- başa göz yaşıdı "Kərəmi". (Göz yaşıdı "Kərəmi")
Mahirə Nağıqızının poeziyasının mühüm özəlliklərindən biri də folklorla bağlılığıdır. Onun şeirlərində bayatı üslubu, xalq deyimlərinin səmimiyyəti və sadəliyi tez-tez görünür (bu barədə əvvəlki yazıda ətraflı söhbət etmişik). Bu da onun poeziyasını oxucuya daha doğma edir. Sadə sözlərin arxasında böyük mənalar gizlənir və oxucu həmin mənaları özü kəşf edir.
Şairin şeirlərində süni pafos, bədii təmtəraqdan çox, həyatın özü var. Onun poeziyası oxucu ilə ünsiyyət qurur, oxucunu düşünməyə, hiss etməyə, öz mənəvi aləminə qayıtmağa sövq edir. Mahirə Nağıqızı sözün gücünə inanır və bu gücü ilə oxucuya təsir etməyi bacarır. Biz bunu onun qələbə münasibətilə qələmə aldığı şeirlərində daha aydın görürük:
Türkə qurban, nə cür aldır bayrağı?!
Bədirlənmiş tək hilaldır bayrağı.
Xankəndində özün qaldır bayrağı,
Bayraq Sənə, Baş Komandan, yaraşır! (Yaraşır)
Mahirə Nağıqızı yaradıcılığı Azərbaycan poeziyasına səmimiyyət, incə duyum və qadın sözünün təmiz işığını gətirir. Onun şeirləri insan ruhunu oxşayır, milli dəyərləri yaşadır və oxucunu öz dərinliklərinə çəkir. Mahirə Nağıqızının poeziyası yalnız bu günün deyil, gələcəyin də poeziyasıdır. Çünki sözün əsl gücü zamana qarşı dayana bilməkdədir.
Mahirə Nağıqızının şeirlərinə "İnsan, yurd və ana dili" mövzusuna uyğn müxtəlif səpkili nümunələr əsasında nəzər saldıqdan sonra fikirlərimi kontekstə uyğun yekunlaşdırmaq istəyirəm:
İNSAN, YURD VƏ ANA DİLİ - MAHİRƏ NAĞIQIZININ YARADICILIĞINDA MƏNƏVİ BÜTÖVLÜYÜN ÜÇ SÜTUNU
Mən "yurdsevərlik" anlayışını məhz bu kontekstdə duyğularla əməllərin çuğlaşması kimi qəbul edirəm. Azərbaycan ədəbiyyatının müasir dövründə öz poetik nəfəsi, milli duyğuları və ruhani dərinliyi ilə seçilən imzalardan biri, deyərdim ki, ən öncüllərindən olan şair Mahirə Nağıqızının poeziyası yalnız söz zövqünün məhsulu deyil, həm də mənəvi kimliyimizin, milli yaddaşımızın, xalqın ruh aynasının ifadəsidir. Şairin yaradıcılığında insan, yurd və ana dili bir-biri ilə sıx bağlı, bir-birini tamamlayan ideya və duyğu mənbələridir. Bu üç mövzu Mahirə Nağıqızının poetik dünyasının əsas fəlsəfi dayaqlarını təşkil edir. Həmişə mərkəzdə insan dayanır:
Doğman zalım olar, içər qanını,
Fələk də eşitməz and-amanını.
Qəlbində əkdiyin eşq fidanını,
Suvar göz yaşınla, nübar gələcək. (Gələcək)
Altı bənddən ibarət olan "Gələcək" şeirinin möhürbənddən əvvəlki (beşinci) bəndinə diqqətlə nəzər saldıqda insanın fitrəti, həyatı, duyğuları, ümumilikdə insanlıq, onun asılılıqları - yaşam fəlsəfəsi bütün çılpaqlığı ilə gözlər önündə canlanır. Bu canlı visual təsvirləri biz Mahirə Nağıqızının ecaskar dili ilə qəbul edib, görə bilirik.
Nümunələr üzərindən fikrimizi daha da konkretləşdirməyə çalışaq.
İnsan - Yaradıcılığın mərkəzində duran varlıq
Mahirə Nağıqızının poeziyasında insan sadəcə bioloji varlıq deyil, mənəviyyatın daşıyıcısı, düşünən və hiss edən ruh kimi təqdim olunur. O, insanı həm yaradıcı qüvvə, həm də ilahi sevginin təcəssümü kimi dəyərləndirir. Şairin misralarında insanın borcu yalnız yaşamaq deyil, insan kimi yaşamaq, vicdanla, ədalətlə, mərhəmətlə davranmaqdır. İstənilən mövzu üzrə söhbət açan şair insanı əsas obyekt kimi təqdim edir. Bu onun doğmaları (anası, qızı, qardaşı) timsalında, onlara xitabən yazılmış şeirlərindən tutmuş, əsgərə, şəhidə, Ali Baş Komandana müraciətlə yazılmış şeirlərinin hamısında belədir. O hətta quru yarpağı, təravətli çiçəkləri də insan misalında danışdırır, onları dilə tutur, tərənüm edir. İnsan, insan, insan:
Kimdi ox olanı, kimdi yay çəkir,
Kimdi qazan asan, kimdi pay çəkir.
Neçə min ildir ki, ərlər hay çəkir,
Dərdləri cürbəcür, nərəsi birdi. (Birdi)
Və ya
Yay da bitir, indi payız,
Bilinəcək yarpaq-yarpaq.
Xəyallarımız xəzana,
Bürünəcək yarpaq-yarpaq. (Yarpaq-yarpaq)
Bu qədər təbii və səmimi təsvir:
Hər bacıya qismət olmaz neməti,
O, bacının adı-sanı, qiyməti,
Anamızın dizlərinin taqəti,
Dünyasının boyağıdır qardaşım . (Qardaşım)
"Qardaşım" adl bu şeirində Mahirə Nağıqızı ailə; ana, bacı yanında ümumiləşdirilmiş qardaş obrazını böyük ustalıqla yaratmışdır. Dörd misralıq bu bir bənddə üç insan və onların vəhdətindən yaranan Azərbaycan ailəsi, milli dəyərlər, milli kimlik sərgilənir. Və bütün bunların axıcı şipşirin bir dillə təsvir olunur.
Və ya şəhidlərlə özü arasında dərin anlamlı səsiz dialoq:
Vətən,qurbanınam- üzdə demədi,
Əməldə göstərdi,sözdə demədi.
Mahirə,ağlamaq,sızlamaq nədi,
Sənin göz yaşından küsər şəhidlər. (Şəhidlər)
Ümumiyyətlə, onun şeirlərində insanın ağrısı, ümidi, qorxusu və sevgisi bir-birinə qarışır, bəşəri dəyərlərlə milli duyğular birləşir. Mahirə Nağıqızı üçün insan ruhunun kamilliyi - Tanrıya, Vətənə və dilə sadiqliklə ölçülür.
Yurd - kimliyin başlanğıcı və dönüş nöqtəsi
Mahirə Nağıqızının şeirlərində yurd anlayışı sadəcə coğrafi məkan deyil, mənəvi ana beşiyi, kökün və yaddaşın rəmzi kimi təqdim olunur. O, Vətən sevgisini pafossuz, səmimi və ruhani tonda ifadə edir. Şairin misralarında dağların əzəməti, kəndin sükutu, torpağın qoxusu, elin xatirəsi bir bütöv yurd obrazı yaradır. Lap körpəlikdən yaddaşına həkk olunmuş bayramlar, adətlər, gözünün önündən getməyən milli geyimlər, uşaq vaxtı oynadığı oyunlar, dərdiyi çiçəklər hamısı onun üçün yurdu, qürbətdə qalmış vətəni xatırladır:
Yüz hikməti bir dağında,
Sınmam dağın qabağında.
Tanrı olan tabağında,
Düzdü mənə çiçək-çiçək. (Çiçək-çiçək)
Və ya
Kəsik duaları sığışmaz yerə,
Ün salmaz, sakitcə hopar göylərə.
Dur ayaq üstündə, yeri, Mahirə,
Qış çıxıb gedəcək, bahar gələcək. (Gələcək)
Yurd Mahirə Nağıqızı üçün həm doğmalığın, həm də həsrətin ünvanıdır. O, uzaqda olan, unudulan, dağıdılan yurdlara ağrıyla baxır, amma ümidi və inamı heç vaxt itirmir. Onun poeziyasında yurd sevgisi, insanın kimliyinə, dilinə və tarixə bağlılığının göstəricisinə çevrilir.
Ana dili - ruhun səsi, yaddaşın qapısı
Mahirə Nağıqızının yaradıcılığında ana dili mövzusu xüsusi yer tutur. O, dili yalnız ünsiyyət vasitəsi kimi deyil, ruhun, düşüncənin, milli yaddaşın ifadəsi kimi dəyərləndirir. Ana dili onun üçün həm müqəddəs emanət, həm də mənəvi qaladır:
Yurd yaratdın, xalqıma ev-eşik oldun,
Laylalarla ruhumuza beşik oldun.
Dünyamızın sərhədinə keşik oldun,
Millət etdin el-elatı, ana dilim,
Dədəm-babam amanatı, ana dilim!
* * *
Nizaminin hikmətini sən yaratdın,
Nəsiminin qüdrətini sən yaratdın,
Füzilinin fitrətini sən yaratdın,
Hikmət dolu söz büsatı, ana dilim,
Dədəm-babam amanatı, ana dilim. (Ana dilim)
Şairin misralarında dilin gözəlliyi, zənginliyi və qorunmasının vacibliyi vurğulanır. O, sanki oxucuya səslənir: "Dilimizi yaşatmaq - varlığımızı yaşatmaqdır." Mahirə Nağıqızı üçün dilin saflığı, onun xalqın ruhuna uyğun təmiz saxlanılması mənəvi borcdur.
Üçlükdə bir bütövlük (yurdsevərlik)
Mahirə Nağıqızının poeziyasında insan, yurd və ana dili bir-birindən ayrılmaz mənəvi üçlük təşkil edir. Bu üç dəyər arasında dərin əlaqə vardır: dilsiz insan köksüz ağac kimidir, yurdsuz insan köksüz dağ kimidir. Şairin baxışında insanın mənəvi bütövlüyü yalnız öz dilinə, torpağına və ilahi mənşəyinə sadiq qalmaqla mümkündür.
Ona görə də Mahirə Nağıqızının yaradıcılığı təkcə poetik mətnlərdən ibarət deyil, həm də bir mənəvi vətənçilik - yurdsevərlik manifestidir.
Mahirə Nağıqızının yaradıcılığı Azərbaycan ruhunun diriliş çağırışıdır. Onun poeziyası bizə insanın mahiyyətini, yurd sevgisinin müqəddəsliyini, ana dilinin ilahi dəyərini xatırladır.
Bu poeziyada söz təkcə ifadə vasitəsi deyil, ruhun nəfəsidir. Hər misrada bir çağırış, hər sətirdə bir dua var:
İnsanı unutma, yurdu qoruyun, dili yaşadın!
Sona qədər həmsöhbət olduğunuz üçün təşəkkür edirəm. Bu mövzuda dördüncü - hekayələr haqqında olan yazımızı oxumağı unutmayın! Hələlik.
Zaur Ustac,
"Yazarlar" jurnalının baş redaktoru,
AYB və AJB-nin üzvü.