Sosial media- Pul uğrunda qurban gedən balaca həyatlar

Əlindəki qaşığı möhkəmcə sıxır, gözləri telefon kamerasına dikilib. Gülümsəməlidir. Çünki ana deyib ki, bu, vacibdir. Çünki izləyicilər onu sevir, şərhlər yazır. Amma o, sadəcə sıxılıb. Yediyi yemək də xoşuna gəlmir. Amma fərqi yoxdur - bu səhnə təbii görünməlidir. Çünki buradan pul qazanılır. Kamera qarşısında sakit dayanmaq, şirin görünmək, lazım gələndə hətta süni şəkildə sevinmək - bunlar onun həyatının bir hissəsinə çevrilib. Halbuki, o, sadəcə uşaqdır və uşaqlar pul üçün deyil, öz dünyalarını kəşf etmək üçün böyüməlidir.

İndi sosial şəbəkələrdə uşaqlar təkcə sevgi obyekti deyil, həm də gəlir mənbəyidir. Ana-babaları tərəfindən gündəlik həyatda yaşadıqları anlar, sevincli və ya göz yaşlı ifadələri, hətta yuxudan yenicə oyanmış yorğun simaları belə bir kontentə çevrilib. Artıq onların hər addımı sənədləşdirilir - yeməkləri, geyimləri, hətta xəstələnmələri belə izləyicilər üçün maraqlı olmalıdır. Çox izləyici = çox reklam. Çox reklam = çox pul. Bu tənlikdə uşağın hissləri çox vaxt nəzərə alınmır. Onlar izləyicilər üçün böyüyürlər.

Uşaqlıq çılğın oyunlar, sərbəst gülüşlər və azadlıq deməkdir. Amma bəzi uşaqlar üçün bu, sadəcə yaxşı kadrlar, izləyici reaksiyası və sponsorluq müqavilələri deməkdir. Onların həyatında heç bir məxfilik yoxdur. İlk addımları, ilk diş çıxarmaları, ilk sözü, hətta çətin anları belə canlı yayımlanır. Valideynlər bunu "gözəl xatirələr" kimi təqdim etsələr də, əslində bu, məcburi tamaşadır. Bəzən bu uşaqlar oyuncaqları ilə oynamırlar, çünki onlar sadəcə reklamdakı aksesuarlardır. Bəzən onlar sevdikləri yeməyi yeyə bilmirlər, çünki sponsor başqa bir məhsulu təbliğ etməyi tapşırıb. Bəzən isə onlar sadəcə sakit bir gün keçirmək istəyirlər, amma valideynləri üçün bu, "itirilmiş kontent" deməkdir. Onların arzuları sosial mediada populyarlığın sərt qaydalarına uyğun gəlməyə bilər.

Bu uşaqlar adlarını bilmədikləri minlərlə insanın qarşısında böyüyürlər. Onların üz ifadələri, hərəkətləri, hətta ən təbii duyğuları belə bəyənmə və baxış sayına çevrilir. Valideynlər "onsuz da hər kəs uşağının şəklini paylaşır" deyərək özlərini haqlı çıxarmağa çalışırlar. Amma dostları və qohumları üçün paylaşmaqla, hər gün minlərlə yad insan üçün məzmun istehsal etmək eyni deyil.

Uşaq məsumdur. O bilmir ki, anasının ona təzə oyuncaq alması sadəcə sürpriz deyil, reklam müqaviləsinin bir hissəsidir. O bilmir ki, çəkilən videolarda ana məhəbbətindən çox marketinq strategiyası var. O bilmir ki, gülümsədiyi hər saniyənin arxasında sponsor müqavilələri, izlənmə statistikaları və gəlir hesabatları dayanır. Və ən acısı - o bilmir, bir gün böyüyəndə bu videoların silinməyəcəyini, onun uşaqlığının artıq internetə satıldığını... Onun şəxsi anlarının milyonlarla insana məxsus olduğunu. Hətta o, böyüyəndə bundan narahat olsa belə, bu görüntülərin qarşısını almaq çətin olacaq. Çünki bir dəfə internetə düşən heç nə tamamilə yox olmur.

Valideynlər əvvəlcə "xatirə üçün" başlayırlar. Sonra ilk reklam gəlir. Əvvəl kiçik məbləğ, sonra böyük müqavilələr. Bir müddət sonra bu, onların əsas qazanc mənbəyinə çevrilir. Artıq videoların davam etməsi lazımdır. Hətta uşaq istəməsə belə. Çünki reklam verənlər yeni məzmun gözləyir. Sponsorlar diqqətin azalmasını istəmir, izləyicilər isə hər gün yeni video tələb edir. Bəzi valideynlər uşaqlarına kamera qarşısında müəyyən reaksiyaları göstərməyi öyrədirlər. "Elə bil ki, çox sevindin", "İndi bir az kədərlən", "Həyəcanlanmış kimi et". Uşaq real həyatı ilə virtual həyatı arasında sərhədi itirir. Hər duyğunun bir qarşılığı olmalıdır: bəyənmə, izlənmə, şərh, pul.

Bəlkə də bir gün bu uşaqlar böyüyüb öz videolarını internetdən silmək istəyəcəklər. Amma gec olacaq. İnternet unutmur. Onların beş yaşında hamamda çəkilən görüntüsü, yeddi yaşında qardaşı ilə dalaşdığı video, on yaşında ağlaya-ağlaya məktəbə getmək istəmədiyini dediyi canlı yayım - hamısı orada qalacaq. Bu, sadəcə məzmun deyil. Bu, onların şəxsi həyatıdır. Və heç bir uşaq öz şəxsi həyatını gəlir mənbəyi kimi itirməyi haqq etmir. Bəzi ölkələrdə uşaqların sosial mediada "işlədilməsi" ilə bağlı qanunlar sərtləşdirilir. Fransada artıq valideynlər övladlarının sosial media gəlirlərini uşağın gələcək hesabına yatırmağa borcludurlar. Bəzi ölkələrdə isə yetkinlik yaşına çatmamış uşaqların reklam məqsədilə istifadə olunmasına ciddi məhdudiyyətlər qoyulur. Amma əksər yerlərdə hələ də bu məsələ tənzimlənmir. Uşaq özü qərar verə biləcək yaşa çatanda isə çox gec olur.

Valideynlər düşünməlidir: bu paylaşımlar həqiqətən uşağın rifahı üçün edilir, yoxsa sadəcə populyarlıq və qazanc üçün? Həqiqətən onun xatirələri qorunur, yoxsa uşaqlığı məzmun olaraq istifadə olunur?

Sosial mediada uşaq məzmunu üçün müəyyən etik qaydalar olmalıdır. Ən azından, şəxsi həyatına hörmət göstərilməli, hər şey nümayiş olunmamalıdır. Həm də, uşaqların bu prosesdə həqiqətən xoşbəxt olub-olmadığı düşünülməlidir. Onların duyğuları, məxfiliyi, rahatlığı sosial media uğrunda qurban verilməməlidir.

Bu uşaqlar bir gün böyüyəcəklər. Onlar soruşacaqlar: "Mənim icazəm olmadan niyə bütün dünyaya məni göstərdiniz?" O gün gəldikdə, cavab nə olacaq? Susacaqlar, yoxsa bəhanələr tapmağa çalışacaqlar?

Həyat bir tamaşa deyil. Uşaqlıq isə məzmun deyil. Onların xoşbəxtliyi isə heç bir "like"a bərabər deyil. Onlara virtual həyat yox, gerçək sevgi verin ki, gələcəyimizi itirməyək. Bir uşaq üçün ən dəyərli şey pul yox, sevgi dolu bir uşaqlıqdır. Çünki uşaqlığı əlindən alınan bir insanın gələcəyi yarımçıq qalır.

Qiymət Mahir