Azərbaycan yeni regional arxitekturanın mərkəzinə çevrilir
Qalib Azərbaycanın siyasi, iqtisadi və hərbi gücü artdıqca onun mövcud beynəlxalq qlobal problemlərin həllində rolu da çoxalır. Hazırda Azərbaycan yalnız qlobal münaqişələrin həll olunduğu məkan deyil, eyni zamanda problemlərin çözülməsində söz sahibi olan ölkədir. Başqa sözlə, regional və beynəlxalq münaqişələrin həllində Azərbaycanın maraqları və rolu nəzərə alınır. Buna səbəb ölkəmizin dünyanın yeni düzənindəki yeri və roludur. Azərbaycan təkcə yerləşdiyi çoğrafiya və karbohidrogen ehtiyatları ilə deyil, həm də beynəlxalq münasibətlər sistemində oynadığı rol, münaqişələrin həllinə verdiyi töhvəsi ilə bu imici qazanıb. Etiraf edilməlidir ki, son zamanlar ən müxtəlif formatda ittifaqların, regional və beynəlxalq birliklərin yaranması və fəaliyyət prinsiplərində Azərbaycanın xeyir-duası önəmli rol oynayır. Elə Azərbaycan Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının Məşvərət Görüşünün tamhüquqlu iştirakçısı statusu qazanması da fikrimizi bir daha təsdiq edir. Daşkənddə keçirilən Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının 7-ci Məşvərət Görüşündə qəbul edilən qərar bu region üçün ölkəmzin əhəmiyyətini bir daha gündəmə gətirdi. Sözügedən qərar Azərbaycan ilə Mərkəzi Asiya dövlətləri arasında formalaşan əməkdaşlığın sadəcə ikitərəfli münasibətlər çərçivəsində deyil, paralel olaraq regional siyasi arxitekturanın yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir. Sirr deyil ki, hazırki şəraitdə region ölkələrinin münasibətləri yalnız coğrafi yaxınlıq üzərində deyil, tarixi, mədəni və mənəvi bağlarla dəstəklənən siyasi format üzərində qurulur. Mərkəzi Asiya uzun illər "beş ölkə" kimi təqdim olunsa da, indi bu təsnifat dəyişir. Azərbaycan artıq tamhüquqlu üzv olaraq regionun ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Dövlət başçılarının qarşılıqlı etimada əsaslanan münasibəti, Türk dünyasının inteqrasiyasının dərinləşməsi və qlobal siyasi reallıqlar bu yaxınlaşmanı daha da gücləndirir.
Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının Məşvərət Görüşündə Azərbaycana göstərilən yüksək siyasi dəstək regionda yeni və daha genişmiqyaslı əməkdaşlıq mərhələsinin başlandığını təsdiqləyir. Liderlərin çıxışları Azərbaycanın həm geosiyasi mövqeyi, həm də iqtisadi-logistika imkanları baxımından formata ciddi dəyər qatdığını göstərir. Bu qoşulma Mərkəzi Asiya ilə Azərbaycan arasında strateji körpünü möhkəmləndirərək nəqliyyat, logistika və enerji sahələrində inteqrasiyanı yeni səviyyəyə çıxarır. Prezident İlham Əliyevin Orta Dəhlizin artan həcmləri ilə bağlı açıqladığı rəqəmlər Azərbaycanın tranzit imkanlarının sürətlə genişləndiyini təsdiqləyir. Paralel olaraq, region dövlətləri arasında gömrük və rəqəmsal proseslərin uyğunlaşdırılması həm iqtisadi dövriyyəni artıracaq, həm də dəhlizin qlobal rəqabət qabiliyyətini yüksəldəcək. Azərbaycanın formatda iştirakı həm Mərkəzi Asiyanın, həm də Cənubi Qafqazın beynəlxalq ticarət xəritəsində strateji rolunu gücləndirir. Bu birlik regional sabitlik, qarşılıqlı etimad və iqtisadi dayanıqlılıq üçün möhkəm təməl yaradır. Nəticədə Məşvərət Görüşü regional səviyyəni aşaraq qlobal proseslərə təsir edən real əməkdaşlıq platformasına çevrilir. Azərbaycan rəsmi şəkildə formatın tamhüquqlu iştirakçısına çevrilməklə regionun strateji xəritəsini genişləndirdi və Mərkəzi Asiya ilə ölkəmiz arasında yeni geosiyasi əlaqəlilik yarandı. Bu qərar, əslində, son illər ərzində formalaşan qarşılıqlı yaxınlaşmanın əyani təsdiqi kimi çıxış edir. Azərbaycan formata daxil olmaqla yeni regional arxitekturanın mərkəzinə çevrilmiş olur. Bu isə ölkəmizin iqtisadi potensialı, balanslaşdırılmış xarici siyasi kursi və illər ərzində formalaşdırdığı diplomatik gedişlərin nəticəsi kimi dəyərləndirilməlidir.
Ekspertlərin qənaətinə görə, Daşkənddə qəbul olunan qərar yaxın illər üçün üç əsas istiqaməti müəyyənləşdirir. Mərkəzi Asiya və Azərbaycan arasında vahid iqtisadi zona elementləri formalaşa bilər, qarşılıqlı investisiya axınları, rəqəmsal inteqrasiya, uyğunlaşdırılmış logistika siyasəti regionu daha rəqabətqabiliyyətli edəcək. Avrasiyanın əsas nəqliyyat-enerji arteriyası məhz bu məkan üzərində formalaşır. Orta Dəhliz artıq regional deyil, qlobal əhəmiyyətli layihəyə çevrilir və Bakı-Aktau-Türkmənbaşı xətti gələcək dünya ticarətinin mühüm hissəsini daşıya bilər. Orta Dəhlizin inkişafı isə ölkələrimiz üçün strateji əhəmiyyətə malikdir. Nəqliyyat və logistika infrastrukturunun müasirləşdirilməsi, gömrük prosedurlarının sinxronlaşdırılması və rəqəmsallaşdırılması üzrə birgə səylər yükdaşımaların həcminin artırılması, iqtisadi dayanıqlılığın gücləndirilməsi və beynəlxalq bazarlarda əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi üçün geniş imkanlar açır.
Alim