Heydər Əliyev irsindən gələcəyə: Gənclərə dəstək, uşaqlara qayğı
İstiqamət: Uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafı
Uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafı hər bir cəmiyyətin, hər bir dövlətin sabahının təməlidir. Məhz bu səbəbdən inkişaf etmiş ölkələrdə bu yaş qrupuna diqqət təkcə sosial məsuliyyət və humanist dəyər kimi deyil, həm də strateji məqsəd kimi dəyərləndirilir. Çünki güclü və dayanıqlı gələcək yalnız sağlam, savadlı, əxlaqlı, ictimai həyata hazır və özünü cəmiyyətə faydalı görən gənclərlə mümkündür. Uşaq dövrü insan həyatının təməl mərhələsidir - burada atılan hər addım, verilən hər istiqamət, yaradılan hər şərait insanın gələcək taleyini müəyyənləşdirə bilər. Gənclik isə cəmiyyətin enerjisi, dinamizmi, dəyişiklik potensialı və yaradıcılıq qüvvəsidir. Bu səbəbdən də uşaqlara və gənclərə sərmayə qoymaq, əslində, millətin gələcəyinə sərmayə qoymaqdır.
Tarix boyu müxtəlif imperiyalar, dövlətlər və sivilizasiyalar yüksəlişlərini məhz bu sahəyə verdikləri önəmlə təmin etmiş, zəifləmələrini isə gənc nəslin unutqanlığında, maarifsizliyində və mənəvi aşınmasında yaşamışdır. Bu gün də eyni yanaşma aktuallığını qoruyur: texnologiya dövrünün sürətlə dəyişən şəraitində, qloballaşmanın gətirdiyi mədəni təsirlər fonunda uşaq və gənclərin sağlam şəkildə formalaşması daha çox diqqət və məsuliyyət tələb edir. Müasir dünyada dövlətlərin qüdrəti artıq yalnız iqtisadi və hərbi güclə ölçülmür. Əksinə, ölkələrin gələcəyini təmin edən amillər arasında innovativ düşüncəli gənclərin olması, onların fiziki cəhətdən sağlam və mənəvi dəyərlərə bağlı yetişməsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bir xalqı ayaqda saxlayan təkcə qanunlar və büdcələr deyil - bu xalqın içində böyüyən, öz mədəniyyətinə hörmətlə yanaşan, həm də qlobal çağırışlara cavab verə biləcək bir nəsil olmalıdır. Bu səbəbdən uşaq və gənclərin inkişafı sadəcə sosial təminat və ya təhsil məsələsi yox, həm də milli təhlükəsizlik, mədəni davamlılıq və sosial sabitlik məsələsidir. Artıq təkcə onların təhsili və sağlamlığı kifayət etmir - müasir dövr gəncdən yaradıcı düşünmə, rəqabət qabiliyyəti, texnoloji biliklər, eyni zamanda mənəvi möhkəmlik və milli kimliyə bağlılıq tələb edir.
Azərbaycan dövləti də bu reallıqları nəzərə alaraq uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafını daim diqqət mərkəzində saxlayır. Dövlətimiz müstəqillik əldə etdiyi ilk günlərdən etibarən uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafını milli siyasətin prioritet istiqamətlərindən biri kimi müəyyən etmişdir. Çünki gələcəyin cəmiyyətini formalaşdıracaq əsas qüvvə - bugünkü uşaqlar və gənclərdir. Onların sağlam, savadlı, vətənpərvər və əxlaqlı bir fərd kimi yetişdirilməsi həm dövlətin, həm də ümumilikdə cəmiyyətin marağındadır. Bu baxımdan Azərbaycanda həyata keçirilən uşaq və gənclər siyasəti yalnız sadə sosial dəstək forması deyil, bütövlükdə strateji inkişafın ayrılmaz tərkib hissəsidir.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə bu sahəyə böyük diqqət göstərilmiş, gənclər siyasəti ilk dəfə məhz onun siyasi iradəsi ilə dövlət səviyyəsinə qaldırılmışdır. O, gəncləri Azərbaycanın gələcəyi hesab edirdi və daim bildirirdi ki, "Gənclər bizim gələcəyimizdir. Biz gəncləri vətənpərvər, savadlı və sağlam ruhda tərbiyə etməliyik." 1994-cü ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycanda ilk dəfə "Azərbaycan Gəncləri Günü" təsis edilmiş və bu, hər il fevralın 2-də qeyd olunur. Həmin tarixdən etibarən Azərbaycanda gənclərlə bağlı ardıcıl dövlət proqramları və hüquqi bazalar formalaşdırılmağa başlanmışdır. Ulu Öndərin "Gənclər bizim gələcəyimizdir" tezisi əslində Azərbaycan dövlətinin gələcəyə baxışını özündə ehtiva edirdi. Onun əsas məqsədi milli vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunan, öz xalqına və dövlətinə bağlı, bilikli, savadlı və sağlam gənc nəslin formalaşdırılması idi.
Bu siyasət Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilmiş və yeni dövrün çağırışlarına uyğun olaraq daha da genişləndirilmişdir. Prezident İlham Əliyev uşaq və gənclərə dövlət qayğısını daha da sistemləşdirdi və genişləndirdi. Onun prezidentliyi dövründə uşaq hüquqlarının müdafiəsi, təhsilin əlçatanlığı, idman və mədəni inkişaf sahəsində çoxsaylı proqramlar həyata keçirildi. Prezidentin sözləri ilə desək:"Biz gənclərə böyük ümidlərlə baxırıq. Onlar bizim gələcəyimizi quracaq, Azərbaycanın müstəqilliyini qoruyacaq və onu inkişaf etdirəcəklər."
Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında gənclərlə bağlı çoxsaylı dövlət proqramları qəbul olunmuş, onların təhsil imkanlarının artırılması, sağlamlıq və idman infrastrukturlarının qurulması, yaradıcılıq və startap təşəbbüslərinin dəstəklənməsi istiqamətində əhəmiyyətli addımlar atılmışdır. Azərbaycanda minlərlə məktəb təmir olunmuş və ya yenidən inşa edilmiş, regionlarda Olimpiya İdman Kompleksləri və Uşaq-Gənclər İnkişaf Mərkəzləri yaradılmış, məktəbdənkənar təhsil imkanları genişləndirilmişdir. Bu mərkəzlər uşaqların rəqs, musiqi, texnologiya, teatr və idman kimi müxtəlif sahələrdə öz qabiliyyətlərini inkişaf etdirməsinə şərait yaratmışdır.
Dövlətin uşaqlara və gənclərə göstərdiyi diqqət təkcə maddi və infrastruktur baxımından deyil, həm də mənəvi və hüquqi baxımdan özünü göstərir. Hələ 1998-ci ildə qəbul edilən "Uşaq hüquqları haqqında" Qanun bu sahədə ilk mühüm hüquqi sənəd olmuşdur. Bu qanun uşaqların hüquqlarının qorunması, erkən nikahların və zorakılığın qarşısının alınması, onların sosial rifahının təmin edilməsi üçün əsas baza rolunu oynamışdır. Sonrakı illərdə bu sahədə qəbul edilən "Uşaq Strategiyası", "Gənclər siyasəti haqqında" Qanun və müxtəlif illəri əhatə edən Gənclər Dövlət Proqramları gənclərlə iş sahəsində sistemli və nəticəyönümlü yanaşmanın bariz nümunələridir.
Azərbaycan gəncliyinin fiziki inkişafı da dövlətin xüsusi diqqətindədir. Təsadüfi deyil ki, ölkədə indiyədək 44-dən çox Olimpiya İdman Kompleksi istifadəyə verilmiş, idman məktəbləri və akademiyaları yaradılmışdır. Bu, həm də Azərbaycanın idman dövlətinə çevrilməsinə səbəb olmuş, gənclərin sağlam həyat tərzinə cəlbi üçün böyük motivasiya vermişdir. Beynəlxalq səviyyəli idman tədbirlərinin - 2015-ci il Avropa Oyunlarının, 2017-ci il İslam Həmrəyliyi Oyunlarının, ardıcıl Formula-1 yarışlarının Bakıda keçirilməsi gənclər arasında idmana marağı artırmış, eyni zamanda ölkənin dünyada tanıdılmasında önəmli rol oynamışdır.
Təhsil sahəsində də genişmiqyaslı işlər görülmüşdür. Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı" qəbul edilmiş və minlərlə azərbaycanlı gənc dünyanın ən nüfuzlu universitetlərində təhsil almaq imkanı əldə etmişdir. Daha sonra "2019-2023-cü illər üçün xaricdə təhsil üzrə yeni proqram" təsdiq olunaraq bu imkanlar davam etdirilmişdir. Ölkə daxilində isə STEAM təhsil proqramları, elektron dərslik sistemləri, distant təhsil imkanları, texnoparklar və innovasiya mərkəzləri yaradılaraq gənclərin intellektual inkişafına şərait yaradılmışdır.
Mənəvi inkişaf məsələsi də dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindəndir. Gənclərin milli kimliyə və milli dəyərlərə bağlı yetişdirilməsi üçün müxtəlif mədəni tədbirlər, vətənpərvərlik layihələri, gənc yazıçıların və rəssamların dəstəklənməsi təşviq olunur. Vətən müharibəsində gənclərin göstərdiyi qəhrəmanlıq onların mənəvi hazırlığının və dövlətə sədaqətinin göstəricisi oldu. Bu, bir daha sübut etdi ki, Azərbaycan dövləti yalnız fiziki və intellektual deyil, həm də mənəvi baxımdan güclü bir gənclik yetişdirir.
Gənclərin məşğulluğu və sosial inteqrasiyası məsələsi də diqqətdən kənarda qalmır. Prezident yanında Gənclər Fondunun fəaliyyəti çərçivəsində minlərlə gəncin layihəsi maliyyələşdirilmiş, startaplar və innovativ təşəbbüslər dəstəklənmişdir. "Könüllülər ili"nin elan edilməsi, "ASAN Könüllüləri", "Bir Könüllü" və digər platformalar vasitəsilə gənclər həm ictimai fəaliyyətə, həm də dövlət idarəçiliyinə cəlb olunmuşlar. Bütün bu fəaliyyətlər Azərbaycanda sosial məsuliyyətli, ictimai proseslərdə fəal iştirak edən bir gənclik formalaşdırmağa yönəlib.
İnklüzivlik və bərabər imkanlar da bu siyasətin ayrılmaz hissəsidir. Əlilliyi olan uşaqlar üçün xüsusi məktəblərin yaradılması, onların cəmiyyətə inteqrasiyası məqsədilə DOST mərkəzləri və digər sosial xidmət strukturları formalaşdırılmışdır. UNICEF-lə əməkdaşlıq çərçivəsində reallaşdırılan layihələr uşaqların zorakılıqdan qorunması, psixoloji dəstək və sosial inteqrasiyaya dəstək baxımından mühüm rol oynamışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, fiziki inkişafla mənəvi tərbiyənin balanslı şəkildə aparılması xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu gün təkcə idmanla məşğul olan və ya ali təhsil alan gənc yetərli deyil - o həm də milli kimliyinə, tarixə, ana dilinə və milli-mənəvi dəyərlərə sahib çıxmalıdır. Bu mənada müxtəlif humanitar və mədəni layihələrin həyata keçirilməsi, uşaq və gənclərin teatr, musiqi, ədəbiyyat, xalq yaradıcılığı ilə tanışlığı və bu sahələrdəki istedadlarının dəstəklənməsi mühüm bir vəzifəyə çevrilmişdir. "Şuşa - mədəniyyət paytaxtı", "İRS", "Dəyərlərimizi yaşadaq" kimi proqramlar məhz bu məqsədə xidmət edir. Eyni zamanda, Azərbaycan Respublikasında uşaq hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı beynəlxalq konvensiyalara qoşulmaq, uşaq siyasətini qanunvericilik səviyyəsində formalaşdırmaq dövlətin bu sahəyə verdiyi diqqətin hüquqi ifadəsidir. Ailələrə dəstək, azyaşlıların sosial rifahı, məktəbdənkənar fəaliyyətlərin genişləndirilməsi də bu çərçivədə həyata keçirilən tədbirlərdir.
Ən əsası isə budur ki, bu gün Azərbaycan gənci həm dünyəvi, həm milli dəyərlərlə formalaşan, texnoloji yeniliklərə açıq, intellektual və mənəvi baxımdan balanslı bir fərd kimi yetişməkdədir. Bu, təsadüfi deyil - bu, illərlə aparılan sistemli və uzaqgörən siyasətin nəticəsidir.
Bütün bu addımlar bir daha göstərir ki, Azərbaycan dövləti uşaq və gənclərin inkişafını təkcə sosial məsuliyyət deyil, həm də strateji inkişaf xətti kimi qiymətləndirir. Bu istiqamətdə görülən işlər sistemli, ardıcıl və perspektivlidir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu bu siyasət Prezident İlham Əliyev tərəfindən dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılaraq müasir, innovativ və vətənpərvər bir gəncliyin formalaşdırılmasına xidmət edir. Belə bir siyasətin nəticəsi olaraq Azərbaycanda sabit, bilikli, məsuliyyətli və gələcəyə inamla addımlayan bir nəslin yetişdiyini əminliklə söyləmək olar.
Uşaq və gənclərin inkişafı təkcə sosial təminat məsələsi deyil - bu, bütövlükdə bir xalqın kimliyinin, dövlətin sabitliyinin və millətin gələcək taleyinin açarıdır. Sağlam cəmiyyətin formalaşması üçün bu sahədə atılan hər addım, həyata keçirilən hər layihə milli dirçəlişin və sosial həmrəyliyin təməlini təşkil edir. Bu baxımdan mövzu təkcə pedaqoji və psixoloji aspektlərdən deyil, həm də siyasi, hüquqi və strateji baxımdan da dəyərləndirilməlidir.
Səidə Ramazanova
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə çap edilmişdir.