Sarkisyanın Putinə MƏKTUBU YAYILDI - TAM MƏTN

Ermənistan hökuməti "Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi üzrə danışıqlar prosesi sənədləri"ni dərc edib. Sənədlər arasında 2016-cı ilin avqustunda Serj Sarkisyanın Rusiya prezidenti Vladimir Putinə yazdığı məktub da yer alır.

Olaylar.az Serj Sarkisyanın 05 avqust 2016-cı ildə Vladimir Putinə ünvanladığı məktubun tam, peşəkar və birə-bir tərcüməsini təqdim edir:

"Hörmətli Vladimir Vladimiroviç!

Rusiya Federasiyası, BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü kimi, dünyada sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin edilməsi istiqamətində ardıcıl səylər göstərir. Ermənistanda Rusiyanın Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin silahlı fazasının dayandırılmasında oynadığı həlledici rolu və eləcə də münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanması istiqamətində mövqelərin yaxınlaşdırılması üçün atdığı davamlı addımları yüksək qiymətləndirirlər.

Sizinlə apardığımız müzakirələrdə dəfələrlə qeyd etmişik ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi prosesində tərəflərin maraqlar balansı qorunmalıdır. Bu xüsusilə vacibdir, çünki qarşılıqlı etimadsızlığın son dərəcə dərinləşdiyi bir dövrdə yaşayırıq. Bu məsələlərə ən geniş şəkildə 2014-cü ilin avqustunda Soçidə görüşümüz zamanı toxunmuşduq.

Madrid prinsipləri və adətən "Kazan sənədi" kimi təqdim olunan təkliflər tam şəkildə Ermənistan tərəfinin gözləntilərinə cavab verməsə də, müəyyən balansı özündə ehtiva edirdi. Məlum olduğu kimi, Ermənistan Kazan sənədinə əlavələr və qeydlərlə razılıq vermişdi - eyni qaydada Azərbaycan da bunu etməli idi. Təəssüf ki, Azərbaycan Prezidenti növbəti dəfə son anda bu sənədi imzalamaqdan imtina etdi və həm həmsədrlərin, həm də beynəlxalq birliyin çağırışlarına baxmayaraq geri çəkildi. Daha da təəssüf doğuran məqam odur ki, bunun ardınca Bakı hətta 2007-ci ildən üzərində işlənən Madrid prinsiplərindən də imtina etməyə başladı.

Son dövrlərə qədər aparılan danışıqların məntiqi, münaqişə nəticələrinin mərhələli şəkildə aradan qaldırılması ilə paralel olaraq münaqişənin səbəblərinin aradan qaldırılmasını nəzərdə tuturdu. Azərbaycanın irəli sürdüyü "əvvəlcə ərazilər - sonra digər məsələlər" formulu son dərəcə təhlükəlidir. Onun tətbiqi o demək olardı ki, Azərbaycan öz öhdəliklərini yerinə yetirmədiyi halda danışıqlar prosesindən istənilən mərhələdə çıxıb münaqişəni yenidən hərbiləşdirə bilərdi. Ermənistan və Dağlıq Qarabağ isə prosesin girovuna çevrilərdi.

Bakı son illər gərginliyi məqsədli şəkildə artırmış, bu isə genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara gətirib çıxarmışdı. Aprel 2016-cı ilin hadisələri də bunun nəticəsi idi. Atəşkəsin pozulması, balansın pozulması, Azərbaycanın təxribatları regionu yenidən müharibə astanasına gətirmişdi.

2016-cı ilin may və iyununda Vyana və Sankt-Peterburqda keçirilmiş görüşlər müəyyən ümid yaratmışdı. Orada münaqişənin nizamlanması prosesinin irəli aparılması üçün zəruri mexanizmlər barədə razılıqlar əldə olunmuşdu. Lakin Bakı əvvəlki sammitlərdə olduğu kimi, əldə olunmuş razılaşmaları yerinə yetirməkdən imtina etdi, atəşkəsin pozulmasının araşdırılması mexanizminin tətbiqindən boyun qaçırdı və ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin şəxsi nümayəndəsinin səlahiyyətlərinin genişləndirilməsinə qarşı çıxdı.

Əlavə olaraq, Prezident Əliyevin Sankt-Peterburq görüşündən sonra atdığı bəzi bəyanatlar narahatlıq doğurdu. Sanki razılıq yalnız 5 rayonun qaytarılması barədə olub, halbuki bu, həqiqətə uyğun deyil və müzakirələrin mahiyyətinə ziddir. Danışıqların istənilən mərhələsində dəqiqlik və dürüstlük vacibdir.

Aydındır ki, güc tətbiqinə yönəlmiş ritorika, destruktiv addımlar və əldə olunmuş etimad tədbirlərinin həyata keçirilməsindən imtina fonunda kompromis tapmaq getdikcə çətinləşir.

Hörmətli Vladimir Vladimiroviç,

Sizin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə yeni təkan verilməsi təşəbbüsünüzü yüksək qiymətləndirirəm. Xarici işlər nazirlərimizin müzakirə etdiyi məxfi ideyalar paketinə cavab olaraq qeyd etməliyəm ki, Bakıdan real konstruktiv addımlar gözlənilmir.

Təklif olunan "təhlükəsizlik zonası"nın əhəmiyyətli dərəcədə daraldılması, Dağlıq Qarabağın müdafiə xəttinin qısaldılması və Azərbaycanla təmas xəttinin gücləndirilməsi nəticə etibarilə Ermənistan və Qarabağ üçün təhlükəli vəziyyət yaradır. Bu, silahlı balansın bizim ziyanımıza pozulması deməkdir.

Ərazi qaytarmasının təhlükəsizlik mexanizmləri olmadan həyata keçirilməsi mümkün deyil. Azərbaycan isə hələ də nə gələcək status barədə öhdəlik götürmək, nə də Dağlıq Qarabaqda referendum keçiriləcəyini qəbul etmək niyyətindədir.

Əgər Bakı 5 rayonun qaytarılmasını əldə etsə, daha da aqressiv və destruktiv davranacaq. Bu, Ermənistan və Qarabağa qarşı əlavə təzyiq alətinə çevriləcək.

Aydındır ki, Prezident Əliyev yalnız öz məqsədlərini təmin edən, qeyri-müəyyən və təhlükəli "ara status"a əsaslanan sxemi irəli sürür. Bu isə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində artıq əvvəlcədən müəyyən olunmuş nəticələrə gətirib çıxarır. Bakı öz Konstitusiyasına istinad edərək referendum imkanlarının qarşısını tam bağlayır. Bu isə məsələnin mahiyyətcə bloklanması deməkdir.

Ermənistan tərəfi hesab edir ki, həqiqi kompromis yalnız aşağıdakı prinsiplərlə mümkündür:

1. Dağlıq Qarabağın sülh prosesinin bütün mərhələlərində iştirakının təmin olunması;
2. Ümumi referendumda Dağlıq Qarabağ əhalisinin iradəsinin sərbəst ifadəsi və SSRİ dövrünün son siyahıyaalmasına uyğun nisbətlərin tanınması;
3. Dağlıq Qarabağın yekun statusu müəyyən olunana qədər Kəlbəcər və Laçın rayonlarının tam şəkildə Qarabağın nəzarətində saxlanılması;
4. Dağlıq Qarabağın "aralıq statusunun" təmin olunması;
5. Azərbaycana qaytarılan 5 rayonun demilitarizasiya olunması;
6. Tərəflərdən biri atəşkəsi pozduğu halda, BMT-də sanksiyalar mexanizminin tətbiqi;
7. Əgər Azərbaycan öhdəliklərini yerinə yetirməzsə, həmsədrlərin Dağlıq Qarabağın müstəqilliyinin tanınması prosesinə başlaması.

Aydındır ki, bu məsələlər üzrə tam aydınlıq gətirilməsi üçün Ermənistan və Dağlıq Qarabağ cəmiyyətinin ciddi şəkildə hazırlanması lazım gələcək. Əks halda istənilən plan iflasa uğrayacaq və qarşılıqlı etimadsızlıq daha da dərinləşəcək.

Hörmətli Vladimir Vladimiroviç,

Münaqişənin nizamlanmasında göstərdiyiniz səylərə görə Sizə səmimi təşəkkürümü bildirirəm. Ümid edirəm ki, əldə olunmuş razılaşmalar davamlı sülhə aparacaq. Sizə əmin etmək istəyirəm ki, biz problemi qısa zamanda həll etməyə və tarixi kompromislər tapmağa sadiq qalacağıq.

Hörmətlə,
Serj Sarkisyan"

(musavat.com)