Kredit götürənlərin həyat riskləri sığorta təminatında

Müasir dövrdə kredit maliyyə həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. İnsanlar fərdi ehtiyaclarını qarşılamaq, bizneslərini genişləndirmək, təhsil almaq və ya mənzil sahibi olmaq üçün kreditlərdən istifadə edirlər. Lakin, kredit götürmək yalnız maliyyə məsuliyyəti deyil, həm də risklərin idarə olunmasını tələb edən prosesdir. Bu risklər arasında ən önəmlisi həyat riskləridir və burada sığorta təminatı əsas rol oynayır.

Dünya Bankının 2023-cü il hesabatına görə, dünyada bank kreditlərinin təxminən 30%-i fərdi şəxslər tərəfindən götürülür və onların 20%-də müxtəlif həyat riskləri səbəbindən ödəniş gecikmələri müşahidə olunur. Azərbaycanda isə Mərkəzi Bankın 2024-cü ilin birinci rübü üzrə statistik məlumatlarına əsasən, kredit portfelinin 35%-i fərdi şəxslərə məxsusdur və kredit götürənlərin 15%-də sağlamlıq və həyatla bağlı səbəblərdən ödəmə gecikmələri qeydə alınır.

Kredit götürənlərin həyat riskləri dedikdə, əsasən onların sağlamlıq vəziyyəti, həyatını itirmə və ya iş qabiliyyətini itirmə kimi vəziyyətlər nəzərdə tutulur. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, illik ölüm göstəricisi dünyada orta hesabla 7.6 nəfər 1000 nəfərə düşür ki, bu da kredit götürənlərin müəyyən hissəsinin ödəmə qabiliyyətini itirməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, Azərbaycanda 2023-cü ildə xəstəlik və iş qabiliyyətinin itirilməsi səbəbindən kredit ödənişində gecikmə halları 12% səviyyəsində olmuşdur.

Belə hallarda, sığorta təminatı kredit götürənin və onun ailəsinin maliyyə təhlükəsizliyini qorumaqda böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sığorta şirkətləri, kredit götürənlər üçün müxtəlif həyat sığortası məhsulları təklif edir. Bunların arasında kredit həyat sığortası xüsusi yer tutur. 2023-cü ilin yerli bazar statistikasına əsasən, kredit həyat sığortası üzrə satılan müqavilələrin sayı ötən illə müqayisədə 18% artmışdır. Bu isə kredit götürənlərin öz həyat risklərini idarə etməkdə daha məsuliyyətli olduqlarını göstərir.

Kredit həyat sığortasının önəmi xüsusilə sosial-iqtisadi şəraitin qeyri-müəyyən olduğu dövrlərdə artır. Məsələn, COVID-19 pandemiyası dövründə ölkədə kredit portfelində gecikmələr 25%-ə qədər yüksəlmişdi, lakin sığorta təminatı olan kredit götürənlər üçün bu risklər daha yaxşı idarə olunmuşdur. Bununla yanaşı, sığorta şirkətləri kredit götürənlərin sağlamlıq vəziyyətini, peşə risklərini və digər faktorları qiymətləndirərək, fərdi risklərə uyğun təminat paketləri hazırlayırlar.

Həmçinin, sığorta təminatı kredit götürənlərdə maliyyə məsuliyyətinin artmasına səbəb olur. İnsanlar kredit götürərkən özlərinin və yaxınlarının gələcəkdəki mümkün risklərini dərk edir, bu da daha diqqətli maliyyə planlamasına və ödənişlərin vaxtında yerinə yetirilməsinə təkan verir. Kredit götürənlərin həyat riskləri sığorta təminatında həmçinin sosial məsuliyyət və kollektiv dəstək prinsipinə əsaslanır. Sığorta vasitəsilə risklər paylaşılır və bu, kredit sisteminin daha etibarlı və dayanıqlı olmasını təmin edir.

Lakin, burada bir vacib məqam da nəzərə alınmalıdır: Kredit həyat sığortası məhsullarının şəffaflığı və müştərilərə tam izah edilməsi. Bəzən kredit götürənlər sığorta şərtlərini tam anlamadan bu xidmətdən istifadə edirlər. Azərbaycanda aparılan sorğular göstərir ki, kredit götürənlərin 30%-i sığorta şərtlərini tam bilmədən müqavilə imzalayırlar. Buna görə də, banklar və sığorta şirkətləri bu sahədə maarifləndirmə işlərini gücləndirməli, müştərilərə məhsulların üstünlükləri və riskləri barədə dolğun məlumat verməlidirlər.

Nəticə etibarilə, kredit götürənlərin həyat riskləri sığorta təminatında vacib və önəmli bir yer tutur. Həyat risklərinin idarə olunması kredit sektorunun dayanıqlığını artırır, insanların maliyyə təhlükəsizliyini qoruyur və iqtisadi sabitliyə töhfə verir. 2024-cü ilin ilk yarısında həyata keçirilən analitik hesabatlara görə, sığorta təminatı olan kreditlərin ümumi kredit portfelində payı 22%-dən 28%-ə yüksəlmişdir ki, bu da sığortanın əhəmiyyətinin getdikcə artdığını göstərir. Gələcəkdə bu istiqamətdə innovativ yanaşmaların və rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi ilə həyat risklərinin daha effektiv qorunması mümkündür.

Aysel Oğuz
 
"Bu yazı Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının "Kredit götürənlərin həyat riskləri sığorta təminatında"