Uşaqların şəxsi toxunulmazlığı
Bəzi insanlar uşaqların üzərinə fiziki təmas qurmağı, onları öpməyi və ya hər hansı yaxın təmasla oynatmağı adi bir şey kimi qəbul edir. Yaxın qohumlar, dostlar və tanışlar uşaqlarla əlaqə quranda çox zaman bunun heç bir problem yaratmadığını düşünürlər. Lakin, indiki dövrdə valideynlər uşaqlarını fiziki təmasdan qorumağa çalışır və buna qarşı bəzən başa düşülməyən reaksiyalarla qarşılaşırlar: "Uşaqdır da, burada nə var ki?"
Bu yanaşmanı başa düşməyən qisim məsələyə köhnə baxış bucağı ilə yanaşır və fiziki təması insan əlaqəsinin təbii bir hissəsi kimi qəbul edirlər. Amma bu yanaşma zamanla dəyişib. İndi valideynlər uşaqlarına şəxsi sərhədləri öyrətmək, onları bu sərhədləri qorumağa təşviq etmək və hər hansı bir pis niyyətli davranışa qarşı onların mübarizə aparmalarını təmin etmək istəyirlər.
Bu səbəbdən, yaxın insanlar uşaqlarla fiziki təmasda olarkən valideynlərin qərarlarına hörmət etməlidir. Bu, sadəcə bir uşaqla münasibət deyil, bütün cəmiyyətin, onların şəxsiyyətini qorumaq və müsbət bir şəkildə böyümələrinə şərait yaratmaq məsuliyyətidir.
Xüsusən, qız uşaqlarının böyüdülməsi zamanı fiziki təmasa yol verməmək, onların şəxsi toxunulmazlıq və sərhəd anlayışlarını erkən yaşlardan öyrətmək zəruridir. Şəxsi toxunulmazlığın erkən yaşlarda aşılanması uşaqlara özlərinə hörmət etməyi və sərhədlərini müdafiə etməyi öyrətməklə yanaşı, gələcəkdə qarşılaşa biləcəkləri hər hansı fiziki və ya cinsi istismara qarşı daha hazırlıqlı olmalarını təmin edir. Uşaqların, xüsusilə qız uşaqlarının cəmiyyət daxilində bədənlərinə dair sərhədləri qoruya bilmələri, onların öz təhlükəsizliklərini təmin etmələrinə şərait yaradır. Fiziki sərhədlərin öyrədilməsi valideynlərin və cəmiyyətin əsas məsuliyyətlərindən biri olmalıdır.
Bu məqamda qeyd etmək lazımdır ki, bir çox cəmiyyətlərdə qız uşaqlarının şəxsi toxunulmazlığına olan yanaşmalar çox vaxt zəif qalır və bu da cinsi istismar hallarına gətirib çıxara bilir. Məsələn, Türkiyədə və dünyada uşaqlara qarşı törədilən cinayətlərin statistikası göstərir ki, qız uşaqları daha çox istismara məruz qalırlar. BMT-nin məlumatlarına görə, dünyada hər beş uşaqdan biri cinsi istismara uğrayır. Bəzi ölkələrdə bu rəqəmlər daha yüksəkdir, bu isə mövcud hüquq və maarifləndirmə tədbirlərinin kifayət qədər təsirli olmadığını göstərir. Türkiyədə də bir çox hallarda bu məsələlər gündəmə gəlir və ciddi müzakirələrə səbəb olur. Azyaşlı qız uşaqlarının fiziki təcavüz, zorakılıq və istismar nəticəsində həyatını itirməsi hallarının çoxu vaxtında aşkar edilmədiyi üçün cəmiyyətin kölgələrində qalır. Buna görə də valideynlərin övladlarını bu mövzularda erkən yaşlardan maarifləndirməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Uşaqların böyüdülməsi prosesində fiziki təmasa icazə verməmək, şəxsi toxunulmazlıq qaydalarını anlamaqda əsas bir addımdır. Uşağa onun bədəninin toxunulmaz olduğunu, heç kimin ona toxunmaq hüququnun olmadığını izah etmək lazımdır. Bu təlimatlar yalnız nəzəri deyil, praktiki səviyyədə də tətbiq olunmalıdır. Qız uşaqlarına bədənlərinin kimlər üçün açıq, kimlər üçün qapalı olduğunu, hansı hərəkətlərin və ya toxunuşların icazəli, hansılarının isə icazəsiz olduğunu başa salmaq vacibdir. Uşaqlar öz bədənlərini dərk etdikcə, onlar həm də cəmiyyətdə öz təhlükəsizliklərini təmin etmə yollarını öyrənirlər.
Ən böyük təhlükələrdən biri qız uşaqlarının "sirrlər" və "gizli anlaşmalar" ilə manipulyasiya edilməsidir. Bu, uşaqların valideynləri və ya güvəndikləri şəxslərə qarşı açıqlama vermələrini çətinləşdirə bilər. Buna görə də uşaqların valideynləri və ya müəllimləri ilə açıq danışmağı, narahat olduqları bir vəziyyəti dərhal bildirməyi öyrənmələri vacibdir. Valideynlər uşaqlara "pis sirr" anlayışını öyrətməli və belə hallarda heç bir şey gizlətməməli olduqlarını izah etməlidirlər. Uşaq cəmiyyətdə güvəndiyi yetkin şəxslərlə açıq ünsiyyət qurduqca, istismar hallarını erkən aşkara çıxarmaq mümkündür.
Statistik göstəricilər qız uşaqlarına qarşı istismar hallarının kifayət qədər yüksək olduğunu göstərir. UNICEF-in məlumatlarına görə, hər il təxminən 15 milyon qız uşağı cinsi istismara məruz qalır və bu hallar çox vaxt ailə daxilində və ya yaxın tanışlar vasitəsilə baş verir. Bir çox hadisələr qeydiyyata alınmır və cəmiyyət daxilində gizlədilir. Bunun nəticəsində qız uşaqları özlərini daha təhlükəsiz şəkildə ifadə edə bilmir və gələcəkdə onlara qarşı zorakılıq davam edir.
Valideynlərin və cəmiyyətin əsas vəzifəsi uşaqlara şəxsi toxunulmazlıq anlayışını tədris etmək və onların hər hansı bir fiziki zorakılığa qarşı özlərini müdafiə edə bilmələrinə şərait yaratmaqdır. Qız uşaqlarına bu təlimin erkən yaşlarda verilməsi, onlara gələcəkdə özlərini qorumaqda daha çox inam verir. Cəmiyyət olaraq, uşaqların hüquqlarını qorumaq və onların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün şəxsi toxunulmazlıq məsələlərinə ciddi yanaşmalıyıq. Bu mövzuda açıq və davamlı dialoqun təmin olunması, hüquqi tədbirlərin gücləndirilməsi zəruridir.
Məktəblərdə və digər ictimai yerlərdə maarifləndirmə işlərinin artırılması da vacibdir. Cəmiyyətin hər bir üzvü bu məsələyə diqqət yetirməli, xüsusilə təhsil sistemində uşaqlara şəxsi toxunulmazlıq və təhlükəsizlik qaydaları öyrədilməlidir. Cəmiyyətdə uşaqların hüquqlarının müdafiəsi üçün geniş maarifləndirmə işlərinin aparılması vacibdir. Uşaqlara ictimai yerlərdə təhlükəsizlik qaydaları, internet və sosial mediada davranış qaydaları kimi mövzular da izah edilməlidir. Bu, uşaqların həm real həyatda, həm də virtual aləmdə təhlükəsizliyini təmin etməyə kömək edir.
Qız uşaqlarına şəxsi toxunulmazlıq anlayışının aşılanması, cəmiyyətin gələcək nəslinin daha güvənli və sağlam şəkildə yetişməsini təmin edir. Fiziki sərhədlər və toxunulmazlıq qaydaları uşaqlara yalnız özlərini qorumağı deyil, həm də özlərinə olan hörməti inkişaf etdirməyə imkan verir. Bu təlimatlar cəmiyyətdə qadınların hüquqlarını qorumaq və onların qarşılaşdıqları təhlükələri minimuma endirmək üçün vacibdir. Şəxsi toxunulmazlığın qorunması, uşaqların gələcəkdə istismar və təcavüz kimi qorxulu hallardan qorunmasını təmin edir. Cəmiyyət olaraq, belə davranışları qətiyyətlə pisləyərək, uşaqlarımıza yalnız sevgi deyil, həm də tamamilə təhlükəsiz bir mühit təqdim etməliyik.
Zeynəb Rzayeva