Azərbaycan Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında enerji körpüsü rolunu gücləndirir - Azər Qarayev
Dünyada dəyişən enerji düzəni fonunda Azərbaycan Avrasiya məkanında əsas enerji və tranzit mərkəzlərindən birinə çevrilməkdədir. Sanksiyaların gücləndiyi, geosiyasi risklərin artdığı və alternativ enerji mənbələrinə keçidin sürətləndiyi bir şəraitdə Mərkəzi Asiya ölkələri öz enerji ixracatının sabitliyini təmin etmək üçün Bakıya üz tuturlar.
Olaylar.az xəbər verir ki, bunu Trend-ə açıqlamasında politoloq Azər Qarayev deyib.
"Müasir nəqliyyat və enerji infrastrukturu, əlverişli coğrafi mövqe və daxili sabitliyi ilə Azərbaycan enerji resursları ilə zəngin Şərqlə enerji asılılığı olan Qərb arasında strateji körpü rolunu oynayır. Bu səbəbdən Qazaxıstan, Özbəkistan və hətta Türkmənistan Bakını Avropaya açılan əsas qapı kimi görür.
2025-ci ildən etibarən Qazaxıstan Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft kəməri vasitəsilə neft ixracını 1,5 milyon tondan 1,7 milyon tona çatdırmağı planlaşdırır. Bu qərar rəsmi şəkildə Qazaxıstan hökuməti tərəfindən təsdiqlənib və Azərbaycanda da müsbət qarşılanıb. BTC Cənubi Qafqazdan Avropaya neftin nəqlində ən etibarlı və sınaqdan keçmiş marşrutlardan biridir. Bu artım Rusiyadan keçən marşrutlarla bağlı risklərin fonunda olduqca məntiqli addımdır. Qazaxıstan yalnız bir nəql yolundan asılı olmaq istəmir və alternativlər axtarır. BTC isə texniki baxımdan modernləşdirilmiş və geosiyasi cəhətdən neytral bir seçimdir", - o bildirib.
Eyni zamanda, A.Qarayev qeyd edib ki, Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında "yaşıl enerji"nin Avropaya ixracı sahəsində üçtərəfli əməkdaşlıq regionda perspektivli tərəfdaşlığın mühüm istiqamətlərindən birinə çevrilib.
"Bu təşəbbüs çərçivəsində tərəflər günəş və külək stansiyalarında istehsal olunan bərpa olunan enerji mənbələrindən əldə edilən elektrik enerjisinin istehsalı, yığılması və daşınması sahəsində səylərini əlaqələndirmək barədə razılığa gəliblər. Bu enerjinin Avropa bazarlarına çıxışı Azərbaycanın ərazisindən keçməklə həyata keçiriləcək. Azərbaycan burada yalnız tranzit ölkə kimi deyil, həm də layihənin fəal iştirakçısı kimi çıxış edir - enerji qəbul və ötürmə infrastrukturu, eləcə də, yerli bərpa olunan enerji inkişaf proqramı ilə bu prosesdə mühüm rol oynayır.
Bu layihədə Azərbaycan mərkəzi rol oynayır - enerji axınının əsas hissəsi onun ərazisindən keçəcək, eyni zamanda, ölkə daxilindəki enerji infrastrukturunun imkanları bu axını tənzimləməyə və bir hissəsini ehtiyat kimi toplamağa imkan verir. Avropa İttifaqı üçün də bu layihə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Rusiya ilə enerji əməkdaşlığının dayandırılması fonunda Aİ karbonsuz gələcək hədəfinə çatmaq üçün etibarlı bərpa olunan enerji mənbələrinə ciddi ehtiyac duyur. Bu əməkdaşlıq üç ölkə üçün enerji ixracında yeni imkanlar açır, Avropanın ənənəvi təchizatçılardan asılılığını azaldır və Cənubi Qafqazla Mərkəzi Asiyanın qlobal enerji sistemindəki rolunu daha da gücləndirir", - o bildirib.
A.Qarayev qeyd edib ki, Mərkəzi Asiya ölkələrindən bir digəri Türkmənistanın Azərbaycanla enerji sahəsində əməkdaşlıq potensialı kifayət qədər böyükdür.
"Xüsusilə türkmən qazının Azərbaycan vasitəsilə Avropaya tranziti üçün imkanlar mövcuddur. Eyni zamanda, Türkmənistan bərpa olunan enerji sahəsində də əməkdaşlığa qoşula bilər və "yaşıl enerji"nin Avropaya ixracını nəzərdə tutan təşəbbüslərdə iştirak edə bilər. Ölkə son illər günəş və külək enerjisi sahəsində layihələrə start verib. Lakin bu istiqamətdə hələlik konkret razılaşmalar və ya addımlar atılmayıb. Buna baxmayaraq, Azərbaycan tərəfi bu əməkdaşlıq üçün açıqdır və gələcəkdə tərəflər arasında enerji dialoqunun genişlənməsi istisna edilmir", - o bildirib.
Azərbaycanın enerji infrastrukturundan danışan politoloq vurğulayıb ki, ölkəmiz son illər nəqliyyat və enerji infrastrukturunun inkişafına böyük həcmdə sərmayə yatırıb.
"Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı yenilənib, neft-qaz terminallarının gücü artırılıb, dəmir yolu və avtomobil daşıma sistemləri optimallaşdırılıb. Bundan əlavə, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Cənub Qaz Dəhlizi (TANAP və TAP), Azərbaycan-Gürcüstan-Rumıniya marşrutu üzrə yeni enerji xətləri, Qara dəniz üzərindən keçəcək sualtı enerji kabelinin inşası planı və digər böyük layihələr Azərbaycanın bu istiqamətdə daha inkişaf etmək niyyətindən olduğunun göstəricisidir. Eyni zamanda, dayanıqlılıq və rəqəmsallaşmaya xüsusi diqqət ayrılır. Avropa İttifaqı Azərbaycanı rəsmi olaraq enerji sahəsində strateji tərəfdaş kimi tanıyır. 2022-ci ildə tərəflər arasında qaz təchizatının 2027-ci ilədək ikiqat artırılması (20 milyard kubmetr) barədə Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Azərbaycan, həmçinin, "Black Sea Energy" layihəsi çərçivəsində alternativ və "yaşıl enerji"nin əsas nəqli qovşağı hesab olunur. Aİ bu infrastrukturun inkişafını "Team Europe" və "Global Gateway" proqramları çərçivəsində texniki və maliyyə dəstəyi ilə təşviq edir", - o bildirib.
Azərbaycanın tranzit sahəsində roluna toxunan A.Qarayev qeyd edib ki, Qazaxıstan və Özbəkistan kimi Mərkəzi Asiya ölkələri Azərbaycanda yalnız tranzit ortağı deyil, həm də regional strateji müttəfiq görürlər.
"Azərbaycan siyasi sabitlik, Avropa bazarlarına çıxış, neytral mövqe və yüksək keyfiyyətli infrastruktur təklif edir. Eyni zamanda, Türk Dövlətləri Təşkilatı və ŞƏT çərçivəsində Bakı region ölkələri ilə koordinasiyasını dərinləşdirir. 2030-cu ilə qədər Azərbaycanın enerji infrastrukturunun keçid qabiliyyəti 30-40% artaraq, yeni limanlar, terminallar və dəhlizlərin hesabına genişlənə bilər. Bu fonda Türkmənistanın neft və qaz tranzitinə qoşulması, Mərkəzi Asiyadan Aİ-yə bərpa olunan enerji ixracı üçün dəhlizin qurulması, Azərbaycanın hidrogen enerjisi layihələrində iştirakı reallaşa bilər. Nəticə olaraq, Azərbaycan getdikcə daha inamla Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında enerji körpüsü rolunu oynayır. Onun sabitliyi, infrastruktur imkanları və diplomatik fəallığı ölkəni Avrasiya məkanında əsas tranzit və enerji mərkəzinə çevirir. Avropanın enerji daşıyıcılarına artan tələbatı və Mərkəzi Asiya ölkələrinin marşrutların diversifikasiyası cəhdləri fonunda Azərbaycanın rolu yaxın illərdə daha da güclənəcək. Bakı Şərqlə Qərb arasında etibarlı tərəfdaş və strateji əlaqə nöqtəsi olaraq önəmini artıracaq", - A.Qarayev əlavə edib.