İran və İsrail orduları üz-üzə: texnologiya, strateji zərbələr və Azərbaycanın maraqları

İsrail və İran arasında son hərbi qarşıdurmalar regionu yeni bir geosiyasi qütbləşməyə aparır. Musavat.com yazır ki, raketlər, dronlar və xüsusi əməliyyatlar səviyyəsində baş verən bu savaş yalnız iki dövlət arasında deyil, bütün Yaxın Şərqin gələcəyinə təsir edən çoxvektorlu bir müharibədir.

İndiki mərhələdə əsas sual budur: kim daha güclüdür - texnoloji baxımdan inkişaf etmiş İsrail ordusumu, yoxsa insan resursu və raket arsenalı ilə zəngin İranmı?

Say yoxsa keyfiyyət: orduların ümumi gücü

İsrail Silahlı Qüvvələri (IDF)

Aktiv personal: təqribən 170 min nəfər

Ehtiyat qüvvə: 400 min nəfərdən çox

Hərbi büdcə (2024): 23 milyard dollar

Təyinat: Müdafiə və preventiv hücum strategiyası

Texnologiya: F-35, F-15/16, Iron Dome, Arrow, David's Sling

İran Silahlı Qüvvələri + SEPAH

Aktiv personal: 610 min nəfər (onlardan ~120 min SEPAH)

Ehtiyat: 350 min nəfər

Hərbi büdcə (2024): təqribən 25 milyard dollar

Təyinat: Müdafiə, asimmetrik cavab, regional təsir

Texnologiya: Şahab-3, Sejjil-2, Fateh-110, Mohajer-10 dronları

Hava və raket gücü: kimin əli daha uzağa çatır?

İsrail keyfiyyət baxımından texnoloji gücə sahibdir - F-35-lər, dəqiq silahlar və tam inteqrasiya olunmuş müdafiə şəbəkəsi ilə. İran isə kvant gücü ilə (say və bölgəyə yayılmış arsenal) balans yaradır. SEPAH-ın proksi qüvvələri - Hizbullah, HƏMAS, Həşdi Şabi - bu balansı çox cəbhəli qarşıdurmaya çevirir.

Strateji üstünlük: kim qabaqda dayanır?

İsrail: 2025-ci ilin iyun ayında İranın strateji obyektlərinə (Fordo, Natanz) endirdiyi yüksək dəqiqlikli zərbələr hava üstünlüyünü bir daha sübut etdi. Ən müasir kəşfiyyat və elektron müharibə sistemləri ilə koordinasiya olunan bu zərbələr İran hava müdafiəsini aşkar şəkildə zəif göstərdi.

İran: Cavab olaraq 300-dən çox ballistik və dron hücumu həyata keçirsə də, Iron Dome və digər sistemlər vasitəsilə əksəriyyəti neytrallaşdırıldı. Lakin İranın qitə daxilindəki nüfuzu və müttəfiqləri hesabına gedişatı uzatmaq potensialı yüksəkdir.

İran ordusunda azərbaycanlı zabitlərin rolu

İran ordusu təkcə farslardan ibarət deyil. Azərbaycanlılar İranın hərbi elitasında əhəmiyyətli yer tutur. SEPAH daxilində, xüsusilə ordu və kəşfiyyat strukturlarında, orta və yüksək vəzifəli komandir heyətində çox sayda azərbaycanlı zabit fəaliyyət göstərir. Mərhum general Məhəmməd Hüseyn Baqiri (İran Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi) bunun ən bariz nümunəsidir.

Azərbaycan bu oyunda passiv müşahidəçi deyil. Regional güc mərkəzi olmaq istəyən Bakı, öz diplomatik manevrləri ilə həm balansı qorumalı, həm də Cənubi Azərbaycanın gələcək taleyini diqqətdə saxlamalıdır.